Full text of "Robinsono Kruso; lia vivo kaj strangaj, mirindegaj aventuroj"

See other formats

This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project
to make the world's books discoverable online.

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover.

Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the
publisher to a library and finally to you.

Usage guidelines

Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.

We also ask that you:

+ Make non-commercial use ofthefiles We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.

+ Refrainfrom automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.

+ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.

+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.

About Google Book Search

Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web

at |http : //books . google . com/

ROBINSONO KRUSO

LIA VIVO KAJ
STRANGAJ, MIRINDEGAJ AVENTUROJ

THE NEW YORK
PUBLIC LIBRARV

452297

ASTOH, LENOX AND
tlLD£N FOi'ND>T|«Ni,

Jl t»Ob L

NOTICE TO STUDENTS OF ESPERANTO

This book is a literal translation from the
Altemus' Young People's Library Edition of

/ \A/^':ŜOBIN80N CRUSOE

;\t£ĉ^hfd& for sale by all booksellers, or will be
*l8enY'posipaid by the publishers. Cloth, 50 eents.

PREFACE.

The telegraph and telephone have made of the
world a whispering galleiĵr. Steam and electric trac-
tion have annihilated space. The scattered humaa
race yet remains a strangely misunderstood family.
Within one hour the report of a momentous eveut
may be shot through 500 languages and as many
more dialects ; but convene a thousand representative
dissimilar one-speech people and all becomes Babel
if not Pandemonium. Impossible, indeed, for each to
learn the language of the thousand ; but how small a
matter for all to leam a common second language if
such a language can be produced.

And it has been produced: Esperanto has been
born — a composite of the pith of all language ; precise,
learnable at sight and almost grammarless.

This Esperanto Classic, "Robinsono Kruso," is
somewhat of an achievement for American enterprise
as it is the first of its size and kind yet published here.
It has been undertaken with zeal and wrought out
according to ability. The original translation was

III

IV ROBINSONO KBU80.

made by the highly esteemed Rev. A. KrafiFt. Other
friends and supporters are :

William D. Chandler, *'Cefmonhelpanto."
Prof. E. V. Huntington, Harvard University.
Prof. D. O. S. Lowell, Roxbury Latin School.
Mr. Edwin D. Mead, Peace Movement.
Mrs. Dr. N. E. Wood, Newton Theol. Sem.
Kambriĝa Klubo. J. M. Connolly, M. D.

Mr. W. L. Church. Mr. G. W. Lee.
Dr. W. G. Nowell. Mr. L. B. Luders.

Trusting that this book will find favor and meet
reasonably the expectations of the " Esperantistaro de
Ameriko kaj tutmondo,*' we heartily submit it to the
entire reading world.

R. W. Mason.

Essentials of Esperanto. ^^

Ebccepting the four letters '*q,x,w,y,"whichgiveplace to
8ix new ones *'Ĝ(ch— chief),ĝ(g— gein,j--iiist),B(kh~ich,Ger.),
ĵ(&— azure), ŝ(sh— ship), ŭ(w— how)," the Esperanto Alphabet
is the same as the English; but, every letter has one undeviating
sound, thus: a— father | e— fete | i— pique | o— so | u— rule— c—
ĉzar I g— go I j— hallelujah I etc, also,aŭ(ow— how), aj(i— tie),
oj(oy— boy), eŭ(eu— feud), ej(ayi— saying), uj(ui— ruin), etc.
Every woid is pronounced strictly as spelled and accent f alls on
second-last syllable, and each word is known by its tennination
excepting *'The 158 Primary Words" the leaming of whichi8
more than half of the conquest; f or among them are found all
the numerals, pronouns, prepositions, conjunctions, interjections,
primary adverbs and article"la"—the.

The 17 Grammatical Terminations.

VI ESSENTIALS OF ESPERANTO.

The 6 Prefixes and 25 Suflfixes.

ESSENTIALS OF ESPERANTO.

VII

The 158 PrimaiT Words.

Adiaŭ—adieu, good-bje — ^adv.
Ain— ever— adv.
Al— to, toward8— ppep.
Almenaŭ — at least— adv.
Ambaŭ— both— adv.
Ankaŭ — also, too— adv.
Ankoraŭ — yet, still — adv.
Anstataŭ— instead of— prep.
Antaŭ — ^before — prep.
Apenaŭ — hardly — adv.
Apud— near to— prep.
Aŭ — or, eithei^— conj.
Baldaŭ-Hsoon— adv.
Bis— once more — conĵ.
ĉar— because— conj.
Ce— at,'at . . . house— prep.
Cent— hundred— num.

^i— thou— pron.

5i — ^here, nearest — adv.

5ia — every 8ort--adj. ,

5ial— f or every cause— adv.

5iam — ^alwayB — adv.

5ie — everywhere — adv.

^iel — ^in every way — adv.

Jes— everyone's — adv.

5io— everything— pron.

^iom— whole quantity— adv.

iirkaŭ— around—adv.

Jiu— each one — ^pron.

ju — ^whether — adv.

Da — of (quantity) — ^prep.
De— of , from— prep.
Dek — ten — num.
Des pli — so much the . . — adv.
Do— therefore — conj.
Du — two — ^num.
Dum — ^while — ^prep.
Eĉ — even — ^adv.

Ekster— outside — ^prep.
El — out— prep.
En — ^in, into — prep.

Fi— fie--int.
Foj — away, forth— prep.

Gi— it— pron.
Gis— unto— prep.

Ha— ahlha!— int.
He— hey! hallo!— int.
Hieraŭ— yesterday— adv.
Ho — ho! oh! — int.
Hodiaŭ— to-dav—adv.
Hura — ^hurrah !— int.

la — some sort — ^adj.
lal— f or some cause— adv.
lam — at some time — adv.
le — somewhere — adv.
lel— somehow— adv.
les — someone 's — adv.
Ili — ^they— pron.
Inter— among— prep.
107-something — ^pron.
lom — some quantity — adv.
lu— Bome one — ^pron.

Ja — ^in fact, indeed — adv.
Jam— already, yet— adv.
Je — at, in, to — ^prep.
Jen — ^here, behold — adv.
Jes— yes — adv.

}u pli . . . des pli — the more.
us— ĵust— conj.
Kaj— and— conj.
Ke — ^that — conj'.
Kia — ^what sort — adj.
Kial — ^wherefore — conj.
Kiam — ^when — conj.
Kie — ^where — conj*.
Kiel — ^how — conj.

VIII

ESSENTIALS OP ESPERANTO.

Kies— who8e— adv.
Kio — ^what thing — pron.
Kiom — how many — adv.
Kiu — ^who, which — pron.
Kontraŭ — against— prep.
Krom— -except— prep.
Kun — ^with— prep.
Kvankam— though— conj.
Kvin— five— num.

La— the— art.
.Laŭ — according to— prep. ,
Li— he— pron.

Malgraŭ — ^notwithstanding.
Mem — ^self , selves— adv.
Mi— I — pron.
Mil— thousand— num.
Morgaŭ — to-morrow — ^adv.

Naŭ — ^nine — num.
Ne — ^no, not — adv.
Nek — neither, nor — conj.
Nenia — no sort — adi*.
Neniam — never — aav.
Nenie — now here — adv.
Neniel — noho w — adv.
Nenies — no one's — adv.
Nenio — ^nothing— noun.
Neniom — ^no quantity— adv.
Neniu — no one — adj.
Ni— we— pron. | Nu— well— int
Nun — now | Nur— only — advs.

Ok— 8, eight— num.
01 — than — conj.
Oni— they, one— pron. indef .

Per — by means of — prep.
Plej— most I PK—more — advs.

Plu— further— adv.
Po — at the rate of— prep.
Por — for I Post-:-after— preps.
Preskaŭ— almost — adv.
Preter — beyond— p rep.
Pri — conceming — prep.
Pro— on account oi— prep.

Se—if I Sed— but — conj.
Sen — witnout— prep.
Sep — 7, seven — num.
Ses — 6, six — num.
Si — self— pron. reflex.
ŝi — she — ^pron.
Sub— under— prep .
Super — above — prep.
Sur — on, upon— prep.

Tamen— nowever — conj.
Tia — such sort — adj.
Tial — ^theref ore — con j .
Tiam — ^then | Tie — ^there — ^adv.
Tie-ĉi— here^adv.
Tiel— thus, so, as — adv.
Ties — such aone's — adv.
Tio— that thing— pron.
Tiom — so much— adv.
Tiu — ^that one—pron.
Tra— through— prep.
Trans — across — ^prep .
Tre — very — adv.
Tri— 3, three— num.
Tro — ^too — adv.
Tuj — immediately — adv.

Ŭnu — 1, one — ^num.

Ve ! — ^woe ! alas ! — ^int.
Vi — ^you— pron.

N. B.-j=y ; junaj (yŭ'-ni) ; kaj (ki;.

■v«^'^'

ENKONDUKO.

T A AŬTORO de la ĉiamfreŝa Robinsono Kruso

naskiĝ:is en Londono, Anglujo, je 1661. Lia patro

estis buĉisto, kiu edukis sian filon por la pastreco,

inter la Nekonformuloj, sed ne lin povis konvinki

iam sekvi tiun profesion.

Li estis rimarkinda pro la lerteco de sia spirito,

kaj pro la mirinda riĉeco de siaj elpensoj, kaj li estis

tre multeskribanta verkisto. Ekzistas ĉirkaŭ ducent

X ENKONDUKO.

dek verkoj de li, kiuj, kvankam la plejmulto estas
fiktivaj, kaŭsis tre viveman impreson de vereco kaj
realeco.

Lia politikaj verkoj kaŭzis al li multe da suf eroj
kaj monperdo; kiujn li kunigis en la jenaj strofoj:

Nenies sorto estis pli diversa ol la mia:
Mi estis dektrifoje riĉa kaĵ malriĉa.

Sinjoro Walter Scott diras: *'Eble ne ekzistas
verko en angla lingvo, kiu estas pli universale legata
kaj admirata ol la Aventuroj de Robinsono Kruso.'*

La ilustraĵoj de Walter Paĝet estas tre konvenaj
al la teksto. Alf arinte por plaĉi al la legantoj plej
junaj, la rakonto sendube trovos vastan disvastigon.

ROBINSONO KRUSO.

lif I NASKIĜIS en Jorko, Anglujo, je Marto 1,

1632, kiu estas la sesjarrego de la reĝo Karolo

la Unua. Inf ano, mi sentadis grandan deziron por

pasigi mian vivon sur la maro; kaj pliaĝante, la

deziro plifortigis; ĝis fine, mi forlasis mian lemejon

kaj hejmon, kaj piede, mi trovis mian vojon al Hull,

kie mi baldaŭ trovis okupadon sur ŝipo.

12 ROBIXSOXO KRUSO.

Post kiam ni velveturis kelke da tagoĵ, okazis
ventego, kaj kvinanokte la ŝipo enfendiĝls. Ĉiuj
al la pumpiloj rapidis. La ŝipon ni sentis ĝemi en
ĉiuj siaj tabuloj, kaj ĝian trabaĵon ektremi de
la antaŭa ĝis ki posta parto; kaj baldaŭ klariĝis
ke ne estas ia espero por ĝi, kaj ke ĉio, kion ni
povas fari, estas savi niajn vivojn.

Unue, ni pafadis pafilegojn por venigi helpon,
kaj post kelke da tempo, ŝipo kuŝante ne mal-
proksime, alsendis boaton por helpi nin. Sed la
maro estis tro maltrankvila por ĝi restadi ŝipflanke;
tial ni elĵetis ŝnuregon, kiun la boatanoj ekkaptis
kaj firme fiksis, kaj tiamaniere. ni ĉiuj enboatiĝis.

Tamen, vaniĝis en tia maltrankvila maro, por
peni albordigi la ŝipon, kiu alsendis la virojn; aŭ
aluzi la remilojn de la boato, kaj ni ne povis ion
fari, krom ĝin lasi peliĝi teron.

Duonhore, nia ŝipo trafis rifon kaj subakviĝis,
kaj ĝin ni ne vidis plu. Tre malrapide, ni al-
proksimiĝis teron, kiun iafoje ni vidis, kiam ajn la
boato leviĝis sur la supro de ia alta ondo; kaj tie
ni vidis homojn, kurante amase, tien kaj reen,
havante unu celon, savi nin.

Fine, ĝojege, ni surteriĝis, kie bonŝance, ni

La timego je la Piedsigno.

M
13

14 R0BIN80N0 KRU80,

renkontis amikojn, kiuj donis al ni helpon por
reveturi al Hull; kaj se tiam, mi havus la bonan
sencon por iri hejmon, estus pli bone por mi.

La viro, kies ŝipo subakviĝis, diris kun grava
mieno: *'Junulo, ne iru plu surmaron; tiu ne estas
la vivmaniero por vi." "Kial do, sinjoro, vi mem
iros plu surmaron?" "Tiu estas alia afero. Mi
estas elnutrita por la maro, sed vi ne estas; vi
venis sur mian ŝipon por eltrovi, la staton de vivo
surmara, kaj vi povas diveni tion, kio okazos al
vi, se vi ne reiros hejmon. Dio ne benos vin,
kaj eble vi kaŭzis tiun-ĉi tutan malbonon al ni."

Mi ne parolis alian vorton al li, kiun vojon li
iris, mi nek scias, nek deziris sciiĝi, ĉar mi estis
ofendita pro tiu-ĉi malĝentila parolado. Mi multe
pensis; ĉu iri hejmon, aŭ ĉu iradi surmaron. Honto
detenis min pri iri hejmon, kaj mi ne povis decidi
la vivkuron, kiun mi estis ironta.

Kiel estis mia sorto travive, ĉiam elekti la plej
malbonon; tiel same mi nun faris. Mi havis oron
en mia monujo, kaj bonan vestaĵon sur mia korjK),
sed, surmaron mi ree iris.

Sed nun, mi havis pli malbonan ŝancon ol iam,

kiam ni estis tre malproksime enmaro, kelke

Mi deziregis pasigi mian vivon sur la maro. 15

18 ROBINSONO KRUSO.

li diris, ke de nun, kiam li velveturos, li prenos
boaton, kiu enhavos ĉion, kion ni bezonus, se ni
longatempe estus detenataj surmare. Tial li far-
igis grandan kaĵuton en la longboato de sia ŝipo,
kiel ankaŭ ĉambron por ni sklavoj. Unu tagon,
li min sendis, por ke mi ordigu la boaton pro tio,
ke li havas du amikojn, kiuj intencas veturi kun
li por fiŝkapti. Sed kiam la tempo alvenis, ili ne
veturas; tial li sendis min, viron kaj knabon— lcies
nomo estas Zuro— por kapti kelke da fiŝoj por la
gastoj, kiuj estas vespermanĝontaj kun li.

Subite, eniris en mian kapon la ideo, ke nun
estas bona okazo, boate f orkuri kaj liberiĝi. Tial
mi tuj prenis tiom da nutraĵo, kiom mi povas hav-
igi, kaj mi diris al la viro, ke estus tro malre-
spekte, manĝante la pancn metitan en la boaton por
la Turko. Li diris, ke li pensas tiel same, tial li
alportis sakon darizo kaj kelke da ruskoj (kukoj).

Dum la viro estis surtere, mi provizis iom da
vino, pecegon da vakso, segilon, hakilon, fosilon,
iom da ŝnurego, kaj ĉiuspecajn objektojn, kiuj
eble estos utilaj al ni. Mi sciis, kie troviĝas la
vinkesto de la Turko, kaj mi ĝin metis surboaton
dum la viro estas surtere. Per alia ruzo, mi

Se vi alnaĝos al la boato mi mortpafos vin. 19

20 R0BIN80N0 KRUSO.

havigis ĉion, kion mi bezonis. Mi diris al la knabo,
''La pafiloj de la Turko estas en la boato, sed
ne troviĝas ia pafaĵo. Cu vi pensas, ke vi povas
havigi iom da ĝi? Vi scias kie ĝi estas konserv-
ata, kaj eble ni volos pafi birdon aŭ du." Li do
alportis kesto kaj saketon, kiuj enhavas ĉion, kion
ni eble bezonas por la pafiloj. Tiujn-ĉi mi metis
surboaton, kaj poste velveturis por fiŝkapti.

La vento blovis de la nordo, aŭ nordokcidento,
tia vento estis malbona por mi; ĉar, se ĝi estus
de la sudo, mi estus povinta velveturi al la ter-
bordo de Hispanujo. Tamen, de kiu ajn loko la
vento blovos, mi estis decidinta forkuri kaj lasi
la ceterajn al ilia sorto. Mi do mallevis miaĵn
hokfadenojn kvazaŭ fiŝkapti, sed mi zorgis, ke mi
havu malbonan sukceson; kaj kiam la fiŝoj mordis,
mi ilin ne eltiris, ĉar mi deziris, ke la Maŭro ilin
ne vidu. Mi diris al li, ''Tiu-ĉi loko estas nebona;
ni ne kaptos fiŝojn tie-ĉi; ni devas iom antaŭen
iri." Nu, la Maŭro pensis, ke tion fari ne estos
malbone. Li levis la velojn, kaj, ĉar la direktilo
estis en miaj manoj, mi elsendis la boaton unu
mejlon aŭ plu enmaron, kaj poste ĝin haltigis,
kvazaŭ mi intencas fiŝkapti.

R0BIN80N0 KRU80. 21

Nun, mi pripensis, tiu-ĉi estas mija okazo liber-
iĝi; tial mi transdonis la direktilon al la knabo,
kaj tiam ekprenis la Maŭron ĉirkaŭ la talio, kaj
elĵetis lin el la boato.

Malsupren li falis! sed baldaŭ reaperis por ke,
li povis naĝi kvazaŭ anaso. Li diris, ke li volonte
irus ĉirkaŭ la mondo kun mi, se mi enprenus lin.

lom timante ke li surrampos la boatflankon,
kaj reeniĝos perforte, mi direktis mian paiilon sur
lin, kaj diris, *'Vi facile povas naĝi alteron se vi
tion deziras; tial, rapidiĝu tien; plie, se vi reen
alproksimiĝos la boaton, vi ricevos kuglon tra la
kapo, ĉar, mi de nun intencas esti libera viro."

Tiam li eknaĝis, kaj sendube sendanĝere atingis
la terbordon, ĉar la maro estis tre trankvila.

Unue, mi intencis kunpreni la Maŭron kun
mi, kaj naĝ:igi Zuron alteron; sed la Maŭro ne
estis viro pri kiu mi povis konfidi.

Post kiam li foriĝis, mi diris al Zuro, *'Se vi
ĵuros, ke vi estos fidela al mi, vi iam fariĝos
grava viro; se vi ne ĵuros, mi certe ankaŭ vin
elĵetos el la boato."

La knabo tiel dolĉe ridetis, kiam li ĵuris resti
fidela al mi, ke mi lin ne povis dubi en mia koro.

22 ]iOBIXS^OXO KRUSO,

Dum ankoraŭ ni povis vidi la Maŭron (sur-
voje alteren) ni antaŭen iris enmaron, por ke li
kaj tiuj, kiuj nin vidis de la terbordo, kredu ke
ni iros al la influejo de la markolo, ĉar neniu vel-
veturis al la suda marbordo, ĉar tie loĝas gento
da homoj, kiuj laŭ sciigoj, mortigas kaj manĝas
siajn malamikojn.

Tiam mi direktis mian veturadon oriente, por ke
ni laŭlongiru la marbordon, kaj, havante favoron
venton kaj trankvilan maron, ni morgaŭtagmeze
estis malapud kaj preter la povo de la Turko.

Ankoraŭ, mi timis, ke mi estus kaptota de la
Maŭroj; tial mi ne volis iri surteron tage. Duon-
lume, ni direktis nian boaton alteren, kaj atingis
, la enfluejon riveretan, de kiu mi pensis, ni povos
naĝi surteron, kaj tiam rigardi la ĉirkaŭaĵojn. Sed
kiam malheliĝis la lumo, ni aŭdis strangajn sonojn,
bojojn, kriegojn, gruntojn, blekadojn. La malfeliĉa
knabo diris, ke li ne kuraĝas iri surteron antaŭ
la tagiĝo. *'Nu," mi diris, ''tiuokaze, ni atendu,
sed, tage, povas vidi nin la homoj, kiuj eble nin
plimalhelpos ol sovaĝaj bestoj." '*Tiam ni pafilos
. ilin," ridante diris Zuro, '*kaj forkurigu ilin.'*

Mi ĝojis vidi, ke la knabo montras tiom da

Ni iris al la fontoj por plenigi niajn botelegojn. 2;]

24 ROBINSONO KRU80.

gaĵeco, kaj mi donis al li iom da pano kaĵ rizo.

Tiunokte, ni silente ripozis, sed ne longe dormis,
ĉar, post kelke da horoj, iaj grandegaj bestoj mal-
suprenvenis al la maro, por sin bani. La malf eliĉa
knabo ektremis de kapo al piedoj pro la vidaĵo.
Unu el tiuj bestoj alproksimiĝis nian boaton, kaj,
kvankam estis tro mallume por ĝ:in bone vidi, ni
aŭdis ĝin blovi, kaj sciis, pro ĝia bruego, ke ĝi certe
estas granda. Fine, la bruto tiom alproksimiĝis la
boaton, kiom la longecode duremiloj; tial mi pafis
sur ĝin, kaj ĝi nagis alteren.

La blekegoj kaj kriegoj, kiujn faris bestoj kaj
birdoj pro la bruo de mia pafilo, ŝajne montris, ke
ni faris malbonan elekton por surterejo; sed, vole ne
vole, ni devis iri surtere por serĉi freŝan fonton, por
ke ni povu plenigi niajn barelojn. Zuro diris, ke
li eltrovus, ĉu la fontaj akvoj taŭgas por trinki,
se mi permesus al li preni unu el la botelegoj,
kaj, ke li ĝin reportos plenigitan se la akvo estas
bona. '*Kial vi volas iri?" mi diris; ''Kial mi ne
estas ironta? Vi povas resti en la boato." Kon-
traŭe, Zuro diris, ''Se la sovaĝuloj venos, ili min
manĝu; sed vi forkuru." Mi devis ami lajunulon
pro la afabla parolado. *'Nu," mi diris, **Ni

R0BIN80N0 KRU80. 25

ambaŭ iros, kaj se la sovaĝuloj venos, ni ilin mort-
i^; ja, ili ne manĝos aŭ vin aŭ min."

Mi donis al Zuro iom da rumo el la kesto de la
Turko por reforti lin kaj ni iris surteron. La kna-
bo ekiris kun sia pafilo mejlon de la loko, kie ni
surteriris, kaj li revenis kun leporo, kiun li mort-
pafis, kaj kiun ni ĝoje kuiris kaj manĝis; laŭ la
bona novaĵo, kiun li raportis, li eltrovis fonton,
kaj ne vidis sovaĝfulojn.

Mi divenis, ke la Promontoro de la Verdaj
Insuloj ne estas malproksime, ĉar mi vidis la
supron de la Granda Pinto, kiun, kiel mi sciis,
estas apud ili. Mia sola espero estis, ke laŭlong-
irante la terbordon, ni trovos ŝipon, kiu enŝipigos
nin; kaĵ tiam, kaĵ ne antaŭ tiam, mi sentos kvazaŭ
libera viro. Unuvorte, mi konfidis mian sorton
al la ŝanco; aŭ renkonti ian ŝipon aŭ morti.

Surteron ni ekvidis iujn homojn, kiuj staras
kaj rigardas nin. Ili estis nigraj, kaj ne portis
vestaĵon. Mi estus irinta surteron al ili, sed
Zuro,— kiu sciis plej bone— diris, ''Ne vi iru! Ne
vi iru!" Tial mi direktis la boaton laŭteron, por
ke mi povu paroli kun ili, kaj ili longaspace iradis
laŭ ni. Mi ekvidis, ke unu havas lancon en mano.

26 B0BIX80N0 KRUSO.

Mi faris signojn, ke ili alportu iom da nutraĵo
al mi, kaj ili siaparte faris signojn, ke mi haltu
mian boaton. Tial mi demetis la supran parton
de mia velo, kaj haltis, tiam du el ili ekforkuris;
kaj, duonhore revenis kun iom da sekigita viando,
kaj ia greno kiu kreskas en tiu parto de la mondo.
Tion-ĉi ni deziregis, sed ne sciis, kiel havigi ĝin,
ĉar ni ne kuraĝis iri surteron al ili, nek ili kur-
aĝis alproksimiĝi al ni.

Fine, ili eltrovis peron sendanĝeran por ni
ĉiuj. Alportante la nutraĵon al la marbordo, ili
ĝin demetis kaj tre fortirigis si mem dum ni ĝin
prenis. Ni faris signojn por montri nian dankon,
ne havante ion alian, kion ni povas doni al ili.
Sed bonŝance, ni baldaŭ kaptis grandan donacon
por ili; ĉar du sovaĝaj bestoj de la sama speco,
pri kiu mi jam priparolis, venis plenĉase de la
montetoj al la maro.

Ili naĝis kvazaŭ ili venis por sportigi. ĉiuj
forkuris de ili krom tiu, kiu portas la lancon.
Unu el tiuj bestoj alproksimiĝ^is nian boaton; tial
mi ĝin atendis kun mia pafilo; kaj tuj kiam ĝi
estis en pafspaco, mi ĝin pafis tra la kapo. Du-
foje ĝi subakviĝis kaj dufoje ĝi suprenleviĝis; kaj

-'■^v

■\

Vendredo trovas grandan ĉasaĵon. 27

28 ROBINSONO KRUSO.

poste ĝi naĝis alteren, kaj falis senviva, La viroj
tiom timis pro la pafilbruo, kiom ili antaŭe timis je
la vidaĵo de la bestoj. Sed kiam mi faris si^ojn
por ke ili venu al la marbordo, ill tuj venis.

Ili rapidis al sia rabaĵo; kaj tordante ĉirkaŭ
ĝi ŝnuregon, ili gin sendangere eltiris surteron.

Ni nun lasis niajn sovaĝulojn, kaj iradis dekdu
tagojn plu. La terbordo antaŭ ni etendis sin kvar
aŭ kvin mejlojn, (6.8 aŭ 8.3 kilometrojn) bekforme;
kaj ni devis veturi iom de la terbordo por atingi
tiun terpinton, tiel ke ni portempe ne vidis teron.

Mi konfidis la direktilon al Zuro, kaĵ sidigis
por pripensi tion, kion estos plej bone nun fari;
kiam subite mi aŭdis, ke la knabo krias, ''Ŝipon
kun velo! ŝipon kun velo!" Li ne montris multe
da ĝojo je la vidaĵo, opiniante, ke la ŝipo venis
por repreni lin; sed mi bone scias, laŭ la ŝajno,
ke ĝi ne estas iu el la ŝipoĵ de la Turko.

Mi levis kiel eble plej multe da veloj por ren-
konti la ŝipon ĝiavoje, kaj ordonis al Zuro, ke li
ekpafu pafilon, ĉar mi esperis, ke se tiuj, kiuj
estas sur la f erdeko ne povus aŭdi la sonon, ili vidus
la fumigadon. Ili ja ĝin vidis, kaj tuj demetis siajn
velojn por ke ni povu atingi ilin, kaj trihore, ni

R0BIN80N0 ERU80. 29

estis ĉe la ŝipflanko. La viroj parolis kun ni per
la f ranca lingvo, sed ni ne povis kompreni tion, kion
ili diras. Fine, Skoto surŝipe diris per mia lingvo,
"Kiu vi estas? De kien vi venas?" Mi diris al li
iomvorte, kiel mi liberiĝis de la Maŭroj.

Tiam, la ŝipestro invitis min veni ŝipbordon,
kaj enŝipis min, Zuron kaj ĉiujn miajn posedaĵojn.
Mi diris al li, ke li havu ĉion, kion mi havas; sed
11 respondis, ^Vi estas rericevonta viajn posedaĵojn
post kiam ni atingos teron, ĉar mi por vi nur f aris
tion, kion por mi vi farus samstate."

Li pagis al mi multan monon por mia boato,
kaj diris, ke mi ricevos egalan monon por Zuro, se
mi lin fordonus. Sed mi diris al li, ke liberiĝinte
kun helpo de la knabo, mi lin ne volas vendi.
Li diris, ke estas juste kaj prave por mi tiel senti,
sed, se mi decidus fordoni Zuron, li estus liberigota
dujare. Tial, ĉar la sklavo deziris iri, mi nenial
diris ne. Trisemajne, mi alvenis al ĉiuj Sanktuloj
Golf eto, kaj nun mi estis liberulo.

Mi ricevis multan monon por ĉiuj miaj posed-
aĵoj, kaj kun ĝi, mi iris surteron. Sed mi tute ne
sciis, kion nun fari. Fine mi renkontis viron, kies
stato estas laŭ la mia, kaĵ ni ambaŭ akiris pecon

30 ROBINSONO KRV80.

da tero, por ĝ:in prilabori. Mia f armilaro, laŭ la lia,
estis malgranda, sed ni produktigis la farmojn sufiĉe
por subteni nin, sed ne plu. Ni bezonis helpon, kaj
nun mi eksentis, ke mi eraris, ellasante la knabon.

Mi tute ne ŝatis tiun manieron de vivo. Kion!
mi pensis, ĉu mi venis tian longan vojon por f ari
tion, kion mi laŭbone povus fari hejme, kaj kun
miaj parencoj ĉirkaŭ mi? Kaj pligrandiĝis mia
malĝojo, ĉar la bonamiko, kiu min alŝipis tien-ĉi,
intencas nune lasi tiun-ĉi terbordon.

Kiam mi estis knabo, kaj ekiris surmaron, mi
metis en la manojn de mia onklino, iom da . mono
pri kiu, mia bonamiko diris, ke mi bone farus, se
mi gin elspezus pro mia bieno. Tial, post kiam
li revenis hejmon, li alsendis iom da ĝi kontante,
kaj la restaĵon kiel tukoj, ŝtofoj, lanaĵoj, kaj sim-
ilaĵoj, kiujn li aĉetis. Mia onklino tiam metis en
liajn manojn iom da livroj, kiel donaco al li, por
montri sian dankecon pro ĉio, kion li faris por mi;
kaj per tiu mono, li afable aĉetis sklavon por mi.
Intertempe, mi jam aĉetis sklavon, tial mi nun
havas du, kaj ĉio prosperis dum la sekvanta jaro.

Sed baldaŭ miaj projektoj trograndiĝis laŭ
miaj rimedoj. Unu tagon alvenis kelke da viroj

Mi aĉetis nigran sklavon.

32 R0BIN80N0 KRU80.

por peti min, ke mi komandu sklavŝipon elsCTd-
otan de ili. Ili diris, ke ili donos al mi paiton en
la sklavoj, kaĵ pagos la tutaĵn elspezoĵn ŝar^. Tio
estus bonaĵo por mi, se mi ne havus bienoĵn kaj
teron; sed nun, tian ŝanĝon fari, estus malsaĝe kaj
hazarde. Gaĵninte multe da mono, estis konsilinde
ke mi laŭe daŭrigu tri aŭ kvar jarojn plu. Nu,
mi diris al la viroj, ke mi tre volonte inis, se ili
dume prizorgus mian f armon, kion ili alpromesis.

Tial, mi faris mian testamonton, kaj bordiĝis
tiun-ĉi ŝipon ĵe la oka datreveno de mia forlaso
de Hull. Tiu-ci sklavŝipo enhavis ses pafilegoĵn,
dekdu virojn kaj unu knabon. Ni kunprenis seg-
ilojn, ĉenojn, ludilojn, globetojn, pecetojn de vitro,
kaj tiajn komercaĵojn konvenajn al la grusto de
tiuj, kun kiuj ni intencis komerci.

Ni ne estis pli ol dekdu tagoj de la ekvatoro,
kiam*ventego forpelis nin, ni ne sciis kien. Subite
eksonis la krio "Teron!" kaj la ŝipo alpuŝiĝis sur
sablaĵon, en kiun ĝi malleviĝis tiel profunde, ke
ni ne povis ĝin liberigi. Pine, ni eltrovis ke ai
devas ĝin lasi, kaj atingi terbordon laŭeble. Ekire, 1
estis boaton sur ĝia posta parto, sed ni eltrovis,
ke ĝi estis deŝirita per la forto de la ondoj. Nur

Mi naĝis al la ŝipruino.

34 U0B1N80N0 KUVSO.

unu boateto restis ĉe la ŝipflanko, tial ni enboatiĝis
en ĝin. Tie ni ĉiuĵ troviĝis, sur la malglata maro!
La koro de ĉiu nun malf ortiĝis, vangoj paliĝis, kaj
niaj okuloj malklariĝis; ĉar estas nur unu espero,
eltrovi ian golfeton, kaj iel atingi rifuĝejon apud-
teran, Ni nun tute transdonis niajn animojn al Dio.

La maro pli kaj pli malglatiĝis kaĵ ĝia blanka
ŝaŭmo tordiĝis kaj bolis. Fine, la ondoj en sia
furioza sporto disrompiĝis kontraŭ la boatflanko,
kaj ni ĉiuj elĵetigis.

Mi povis bone naĝi, sed la povo de la ondoj
kaŭzis, ke mi perdis mian spiron tro multe por
tion fari. Fine, unu granda ondo terenportis min,
kaj lasis min sendanĝere, kvankam konsumite pro
timego. Mi starigis min sur piedoj, kaj penadis
iaŭeble surteriĝi, sed ĵus tiam, la kurbo de ondego
suprenleviĝis kvazaŭ monteto, kiun eviti, mi tute
pe havis sufiĉan forton, tial ĝi marenportis min.
|Mi laŭeble penadis naĝi supraĵe, entenante mian
ispiroh, por tiun fari. La sekvanta ondo estis egale
alta, kaj enfermis min en sia vasto. Mi detenis
miajn manojn ĉe mia flanko, kaj tiam, mia kapo
ekeliĝis de la ondoj. Tio donis al mi kuraĝon kaj
spiradon, kaj baldaŭ miaj piedoj sentis teron.

La kaprido kuris miaflanke.

36 BOBINSOXO KBU80,

Momente, mi staris ĝis la akvoj dekuris de mi,
kaĵ tiam, mi nagis laŭforte alteren; sed la ondoj
min rekaptis, kaj dufoje plu ili min marenportis, kaj
dufoje plu min terenportis. Mi pensis, ke la lasta
ondo mortigos min, ĉar ĝi puŝis min sur ŝtonegon
tiaforte, ke mi falis en ian svenon, kio, dankon al
Dio, ne longe daŭris. Pine, ĝojege, mi atingis la
krutegaĵon apud la terbordo, kie mi trovis ian her-
bon preter la atingo de la maro. Tie mi sidigis
min, fine sendanĝere surtere.

Mi nur povis ekkrii per la vortoj de la psalmb,
"Tiuj, kiuj veturas surmaron en ŝipoj vidas la far-
^aĵojn de la Sinjoro en la profundaĵo. ĉar, per Lia
ordono la ventegoj leviĝas, la ventoj blovas kaj
levas la ondoĵn; tiam, ili supreniras al la ĉielo; de
tien, ili malsupreniras al la profundaĵo. Mia animo
malfortiĝas, mi ŝanceliĝas tien kaĵ reen, kaĵ mi
ne scias tion, kion fari, tiam la Sinjoro elkondukas
min el ĉiuj miaj mizeroj.'*

Mi tiom ĝojiĝis, ke ĉio, kion mi povis fari, estis
iri tien kaj reen sur la terbordo, jen levi miajn
manojn, jen ilin faldi sur la brusto kaĵ danki Dion
por ĉio, kion li faris por mi, kvankam la ceteraj
ŝipanoj pereis. ĉiuj krom mi pereis, kaj mi estas

R0BIN80N0 KRUSO. 37

sendanĝera! Mi nun rigardis la ĉirkaŭaĵon por
eltrovi, kian lokon mi estis ĵetita, simile al birdo en
ventego. Tiam ĉia ĝojo, kiun mi antaŭe sentis, for-
lasis min; ĉar mi estis malseka kaĵ malvarma kaj
havis nenian sekan vestaĵon por revestigi min,
nenion por nutri, kaj nenian amikon por helpi min.

Estis tie-ĉi sovaĝaj bestoj, sed mi ne havis
pafilon, per kiu mi povis pafi ilin aŭ savi min de
iliaj makzeloji Mi nur havis tranĉilon kaj pipon.

Nun mallimaigis; kaj kien mi iros por pasigi la
nokton? Mi pensis, ke la supro de ia alta arbo
estos bona rifuĝejo kontraŭ danĝero; kaj tie mi
povas sidi kaj pripensi pri la morto, ĉar mi sentis
nenian esperon de vivado. Nu, mi iris al mia arbo
kaj faris ian neston por dormejo. Tiam, mi tranĉis
bastonon por f orpeli la sovaĝajn bestojn se iuj venos,
kaĵ ekdormis kvazaŭ la branĉnesto estis lanuglito.

Estas hela taglumo, kiam mi vekiĝis, ankaŭ
la ĉielo estas klara, kaj la maro trankvila. Sed mi
observis tra la arbsupro, ke nokte, la ŝipo lasis la
sablaĵon, kaj kuŝas mejlon (1.7 kilometrojn) de mi
kaj la boato estas surtere du mejloj dekstre.
Mi iom laŭlongiris la terbordon por atingi la
boaton, sed Golfeto de la maro larĝa unu mejlo min

38 B0BIN80N0 KBU80.

detenis de ĝi. Tagmeze, la f orfluo tiom forkuris,
ke mi povis alproksimiĝi la ŝipon; kaj mi eltrovis,
ke se ni restadus ŝipbordon, ĉiu nun estus bone.

Tiupense, mi ploris; ja, mi ne povis alie fari;
sed, ĉar tio ne helpos ion, mi pripensis ke estos
plej bone por mi naĝi al la ŝipo, Mi rapide sen-
vestigis min, saltis en la maron, kaj naĝ:is al la
ŝipruino. Sed kiamaniere mi suriĝos la ferdekon?
Naĝante ĉirkaŭ la ŝipo, mi ekvidis pecon da ŝnurego
pendante tiel malalten ĝiaflanke, ke unue laondoj
kaŝis gin. Per helpo de la ŝnurego mi surŝipiĝis.

Mi trovis f endon en la malsupro de la ŝipo.
Vi povas esti certa, ke mia unua penso estis serĉi
por nutraĵo, kaj mi baldaŭ iris al la panujo, kaj
mi maĉis panon dum mi iris tien kaj reen, ĉar mi
ne havis tempon por perdi. Troviĝis tie ankaŭ iom
da rumo, de kiu mi prenis sufiĉan trinkon kaj tio
refortis min. Kion mi plej multe bezonis, estis
boato por terenporti la posedajon. Sed vaniĝis por
deziri tion, kion mi ne povis havigi; nu, ĉar en
la ŝipo troviĝis kelke da ekstraj velstangoj, tri aŭ
kvar grandaj traboj el ligno, kaj unu ekstra masto
aŭ du, mi komencis fari floson.

Mi metis kvar stangojn flanko ĉe flanko, kaj

ROBINSONO KRU80. 39

laŭlarĝe, surmetis sur ilin mallongajn pecetojn de
tabulo i)or f ortikigi mian floson. Kvankam la tab-
uloj povis elporti mian pezon, ili estis tro maldikaj
por elporti multe da mia ŝarĝo. Tial mi prenis
segilon, kiu estas en la ŝipo, kaj segis maston en
tri longaĵojn, kaj ili multe fortikigis la floson.
Mi trovis iom da pano kaj rizo, holandan fromaĝon,
kaĵ iom da sekigita kapraĵo. Ekire, estis iom da
tritiko, sed la ratoj ĝin eltrovis, kaj neniom restis.

Mia sekvanta tasko estis, ke mi ŝirmu miajn
posedaĵojn kontraŭ la ŝprucado de la maro; ne
postulis multe da tempo por tion fari, ĉar, estis
surŝipe tri kestoj sufiĉe grandaj por enhavigi ĉion,
kaj ilin mi metis surfloson. La enfluo f orportis mian
veston kaj ĉemizon, kiujn mi nelonge lasis surtere;
sed estis kelke da novaj vestaĵoj en la ŝipo.

''Vidu! jen kaptaĵo!" mi diris laŭte (kvankam
neniu ĉeestis por aŭdi min); "nun mi ne malnu-
triĝos:" ĉar mi trovis kvar grandajn pafilojn. Sed
kiamaniere mi surterigos mian floson? Mi ne havas
velon, nek remilojn; kaj ekvento kaŭzos degliti
ĉiun mian posedaĵon. Tamen, estis tri aferoj, pri
kiui mi ĝojis— trankvila maro, altera fluo, kaj
venteto por blovi min alteren.

40 ROBINSONO KRUSO.

Bonŝance, mi trovis kelkajn remilojn en parto
de la ŝipo ĝisnune neserĉita. Per ili mi ekveturis
alteren, kaj duonmejle, mia floso bone sumaĝis;
sed baldaŭ mi eltrovis, ke ĝi sumaĝis flanken. Fine
mi vidis rivereton, kaj per iom da laboro mi direktis
mian floson en ĝin; kaj nun, la terbordo estis tiel
proksima, ke mi sentis, ke mia remilo tuŝas f undon.

Tie-6i, mi preskaŭ perdis mian ŝarĝon, ĉar la
terbordo estis sur deklivo, tiel ke ne estis loko por
surteriĝi, escepte ke unu parto de la floso kuŝas tiel
alte, kaj la alia parto tiel malalte, ke ĉiuj miaj aĵoj
defalus. Estis necese, ke mi atendu la enfluon.
Tiam, kiam la maro profundiĝis unu futo plu, mi
puŝegis la floson sur ebenan pecon da tero, por ĝin
alligi tie ŝnurege, kaj eripuŝis miajn du remilojn
en la sablon, unu ĉiuflanke de la floso. Tiel mi
ĝin lasis kuŝi atendante la forfluon; tiam, ĝi kun ĝia
ŝarĝo sidis bone surteron.

Mi ekvidis, ke estas birdoj sur la insulo, kaj mi
mortpafis unu. Mia pafilpaf o sendube estis la unua,
kiu aŭdiĝas tie post la kremondo; ĉar, ĝiasone,
tutaj birdaroj forflugis de ĉiu parto de la arbaro
kun laŭtaj krioj. Forme, la beko de tiu, kiun mi
pafis, estis simile al akcipitro, sed ungegoj senlonge.

nOBINSONO KRUSO. 41

Mi nun revenis al mia floso por elflosigi miajn
provizaĵojn, kiu okupis min tagrestaĵe. Mi ne sciis
kion fari nokte, nek kie trovi taŭgan lokon, por
meti miajn provizaĵojn. Mi ne ŝatis kuŝiĝi sur la
teron, pro timo je sovaĝaj bestoj, kiel ankaŭ je
serpentoj, sed ne ekzistis kaŭzon por timo, kiel mi
poste eltrovis. Laŭeble, mi metis la kestojn kaj
tabulojn cirkaŭ mi, kiu faris ian budon, pomokte.

ĉar estis multe da provizoj en la ŝipo, kiu eble
estos utilaj al mi, mi bone pensis ilin tuj surterigi;
sciante, ke la unua ventego disrompos la ŝipruinon.
Tial mi veturis al la ŝipo kaj zorgis ke mi ne ree
troŝargu mian floson.

Unue, mi serĉis la ilkeston, kaj trovis kelke
da sakoj da najloj, najlegojn, segilojn, tranĉilojn kaj
tiajn objektojn, sed inter ĉio, kion mi trovis, la plej
bona estis ŝtono per kiu mi povis akrigi miajn ilojn.
Estis tie du aŭ tri botelegojn, kelke da sakegoj da
pafaĵoj, kaj volvo da plumbo; sed mi ne havis la
f orton por suprenlevi la plumbo al la ŝipflanko por
ke mi gin ŝarĝu sur mian floson. Estis tie ankaŭ
kelke da ekstraj veloj, kiujn mi terenportis.

Mi iom timis, ke sovaĝaj bestoj, se ne homoj,
eble forportos miajn provizojn; sed revenante, mi

42 ROBINSONO KRU80.

trovis ilin sendifektaj, kaj ke neniu estis veninta
tien krom sovaĝkato, kiu sidis sur unu kesto.
Alvenante, mi celis mian pafilon sur ĝin, sed tio ne
ekscitis ĝin, ĉar ĝi ne sciis tion, kio estas pafilo. Ĝi
nur manĝis pecon da sekigita kapraĵo, kaĵ f oriris.

Havante nun du ŝarĝoĵn da aĵoĵ, mi faris tendon
per la veloj de la ŝipo por konservi ilin, kaj tranĉis
la stangojn necesajn por ĝi en la arbaro. Mi nun
elprenis ĉion el la bareloj kaj kestoj, kaj amasigis
la barelojn ĉirkaŭ la tendo por ĝin fortigi; kaj tion
farinte, mi fermis la enirejon per tabuloj,ordigis liton
(alportata de la ŝipo) sur la tero, metis du pafilojn
apud mia kapo, kaj unuafoje kuŝiĝis en lito. Mi
dormis la tutan nokton, ĉar mi tre bezonis ripozon.

Morgaŭtage, mi malĝojis en mia koro. ĉar mi
sentis tian enuon esti disigita de la cetera mondo!
Mi ne deziregis laboron: sed mi ne povis pripensi
longan tempon pri mia malĝoja sorto, ĉar estis
tro multe da laboro por mi. ĉiutage mi eliris al
la ŝipruino por alporti pli da objektoj; kaj mi tiom
alportis, kiom la floso povis elporti. Unu tagon,
mi ŝarĝis la floson per tro peza ŝarĝo, kiu kaŭzis
unu flankon malleviĝi, tiel ke la enhavo elĵetiĝis
en la maron; sed mi ne ploris pro tio, ĉar la plej

ROBINSONO KRU80. 43

multa parto de la ŝarĝo estis ŝnuregoj, kiuj ne
estus tre utilaj al mi.

Tiamaniere, mi pasigis la dekdu tagojn, sur la
insulo, kaj mi surterigis ĉion, kiun unu paro da
manoj eble povis levi; kvankam, se la maro estus
trankvila, mi eble estus povinta surterigi la tutan
ŝipŝarĝon, pecon post pecon.

Kiam mi nagis la lastan foĵon al la ŝipruino,
la vento blovis tiel severege ke mi decidis iri la
sekvantan fojon laŭ forfluo. Mi trovis iom da teo
kaj kelke da ormoneroj; sed rilate al la oro, ĝi
ridigis min, kiam mi ĝin rigardis. **Ho senutilaĵo!"
mi diris, *Vi ne povas utili ion al mi! Mi vin ne
zorgas savi. Restu, kie vi kuŝas, ĝis la ŝipo pe-
reos; tiam, pereu vi kune kun ĝi."

Tamen, mi pripensis, ke estos egalbone por
mi kunpreni ĝin; tial mi ĝin metis en pecon de
velo, kaj ĝin ĵetis sur la ferdekon, por ke mi ĝin
metu sur la floson. Baldaŭ la vento blovis de la
marbordo, tial estis necese, ke mi nun rapide re-
naĝu; ĉar mi sciis, ke je la tumiĝo de la fluo
mi trovus malfacilaĵon por atingi la terbordon.
Sed, spite la ventego, mi sendanĝere atingis mian
budon. Tagige, mi elpuŝis mian kapon el la budo

44 R0BIN80N0 KRU80.

okulĵetis almaren, kiam, jen, tie ne estis ŝipo! La
ŝanĝaĵo, kaj perdo de tia ŝipamiko min tute malĝojis.
Sed, mi ĝojis pensi, ke mi surterigis ĉion, kio povas
esti utila por mi. Mi nun devis serĉi ian lokon kie
mi povis fari mian loĝejon. Duonvoje supren la
monteto estis ebenaĵeto, longa kvar aŭ kvin dudek-
ojn da futoj(24 aŭ 30 metroj), kaj larĝa duoble, kaj
ĉar ĝi havis bonvidon almare, mi pensis, ke ĝi estos
bonloko por mia domo.

Unue, mi f osis fosaĵon ĉirkaŭ spaeo, kiu enhavis
dekdu jardojn(10 metrojn), kaj en ĝin mi enbatis
du vicojn da fostoj, tiel firme kiel palisoj kaj alte
kvin kaj duonon da futoj. Mi firme kunligis la fostojn
per pecetoj da ŝnurego, kaj starigis sur ilin pintitajn
bastonetojn, najlforme. Tio fariĝis tiel fortika
palisaro, ke nek homo nek bestoj povis eniri.

La pordo de mia domo estis ĉe la supro, kaj
estis necese, ke mi suprenrampu al ĝi per ŝtupetaro,
kiun mi enprenis kun mi, tiel ke neniu alia povu
supreniri samamaniere. Apud la postflanko de la
domo staris alta ŝtonaĵo, en kiun mi f aris kavemon,
kaj metis la teron elfositan, ĉirkaŭ mian domon,
alte duonmetre. Mi devis eliri unufoje ĉiutage por
serĉi nutraĵon. Unufoje, mi ekvidis kelke da kaproj.

Mi semas mian grenon.

46 ROBINSONd KRUSO,

sed ili estis tro timemaj kaj rapidpiedaj por permesi
min alproksimiĝi ilin.

Fine, mi embuskis ilin apud iliaj nestoj. Min
ekvidante en la valo, kaj ili sur altaĵo, ili f orkuris
timege, sed ili estante en la valo, kaj mi sur altaĵo,
ili ne rigardis min. La kaprino, kiun mi mortpafis,
havas idon siaflanke, kaj kiam la kaprino f alis, la ido
staris ĝis mi dorse forprenis la kaprinon kaj tiam, la
ido kuris miaflanke. Mi demetis la kaprinon kaj
portis la idon hejmon por ĝin dorlotigi; sed estante
tro juna por nutriĝi mi devis ĝin mortigi.

Mi pensis unue, ke mi perdos ĉian tempkalkulon
pro la manko de plumo kaj inko; tial, mi starigis
altan foston krucforme, sur kiun mi entranĉis la
jenajn vortojn: *'Mi alvenis Junio 8a 1659.'' Mi
ĉiutage faris unu entranĉon, kaj tion mi daŭrigis
f ari ĝis la lasta tago.

Ĝisnune, mi ne diris vorton pri miaj kvar kar-
uloj, kiuj estis du katoj, hundo kaj birdo. Vi povis
imaĝi, kiom mi ŝatis ilin, ĉar ili estis la solaj amikoj
lasitaj al mi. Mi alportis la hundon kaj du katojn
de la ŝipo. La hundo konstante alportis objektojn
al mi, kaj per ĝia bojo, bleketo, murmuro, kaj sporto,
preskaŭ sed netute parolis kun mi.

Serĉade por arbaroj, fontoj, kaj riveretoj. - 47

.48 ROBINSONO KRU80.

Se mi nur povus havi iun apud mi, por ke mi
tiun mallaŭdu, aŭ tiu min mallaŭdu, kia plezuro tio
estus! Alportinte inkon de la ŝipo, mi ĉiutage
skribis skizon pro tio, kio okazis, ne tiom por la
venontoj, kiuj eble ĝin legos (post kiam mi estos
mortinta kaj foririnta), kiom por liberigi min de
miaj propraj pensoj, kaj fortiri min de la nuna timo,
kiu la tutan tagon restadis en mia koro ĝis mia
kapo doloras pro ĝia pezo.

Mi estis malapud la vojkuro de ŝipoj; kaj,
ho! kia enuigo esti ĵetita sur tiun-ĉi ŝolecejon sen
iu por ami min, por ridigi min, por plorigi min,
por pripensi min. Estis enuige vagi, tagon post
tagon, de la arbaro al la marbordo, kaj de la mar-
bordo reen al la arbaro, kaj dume ĉiam okupi min
per miaj propraj pensoj.

Tiom, pri la malĝoja ŝajno de mia stato; sed
simile al la plimulto da af eroj ĝi havis luman flankon
tiel same kiel malluman. ĉar tie-ĉi mi estis sen-
danĝere sur tero, kontraŭe la ceteraj de la ŝipan-
aro estis perdintaj. Nu, pripensis mi, Dio, kiu
regas mian la sorton, kaĵ kondukas min per Sia
mano, nun povas min savi de tiu-ĉi stato, aŭ al-
sendi iun por apudesti ĉe mi. Mi ja estas ĵetita

ROBINSONO KBUSO. 49

sur krudan kaj dezertan parton de la terglobo,
sed ne troviĝas sur ĝi sovagaj bestoj por mortigi
aŭ vundi min. Dio sendis la ŝipon tiel apud mi,
ke mi povis havigi ĉion, kion mi bezonos por la
restaĵo de miaj tagoj. Estu la vivo, kia ĝi estos,
tre multe estas, pro kio mi devas danki al Dio.
Kaj mi baldaŭ forlasis ĉiujn molĝojajn pensojn, kaj
eĉ ne plu rigardis pro velŝipo.

Miaj posedaĵoj el la ŝipruino jam kuŝis en la
kavemo dek monatojn, kaj estas nun tempo por
ordigi ilin, ĉar ili plenigis la tutan spacon, kaj ne
lasis al mi ian enloĝeĵon; tial mi pligrandigis mian
kavemeton, elfosante ĝin pli malantaŭen en la
sablan ŝtonegon. Poste mi etendis ĝian enirejon
ĝis la palisaro, kaj tiamaniere faris postvojon al
mia domo. Tion farinte, mi fiksis bretaron ĉiu-
flanke, por enteni miajn posedaĵojn, kio kaŭzis
mian kavemon prezenti ŝajnon kvazaŭ magazeno
plena je komercaĵoj. Por fabriki la bretarojn mi
dehakis arbon, kaj ellaboris ĝin per segilo, hakilo,
rabotilo, kaj kelke de aliaj iloj.

Tiam mi faris seĝon kaj skribtablon. Mi fru-
matene leviĝis kaj laboris ĝis tagmezo. Manĝinte
mian manĝon, mi f oriris kun mia pafilo. Reveninte,

50 ROBINSONO KRUSO,

mi laboris ĝis la suno mallevigis, kaj fine mi min
kuŝigis. Mi okupis min pli ol semajno aliformante
kaj pligrandante mian kavemon, sed mi ĝin faris
multe tro grande; ĉar, iomtempe, la tero defalis de
la tegmento kaj se mi enestus, kiam tio okazis, mi
estus perdinta mian vivon. Mi nun devis starigi
fostojn en mia kavemo kun tabuloj trans iliaj suproj
farante tegmenton el ligno.

lam foririnte kun mia pafilo, mi mortpafis sov-
aĝkaton, el kies felo mi faris ĉapon; kaj mi trovis
kelke da birdoj el la gento kolomba, kiuj faris siajn
nestojn en la fendetoj de la ŝtonegoj.

Mi devis kuŝiĝi malheliĝe |:is mi f aris lampon,
per kaprograso metita en argilujon, kaj peceto da
kanabo kiel meĉo, farante bonan lumon. Trovinte
uzon por la sako enhavinta la nutraĵon kortbirdaran
surŝipe, mi elĵetis la ŝelojn. Estis ĝuste kiam falas
la pluvegoj, kaj kelkmonate, elkreskis trunketoj
da rizo, tritiko kaj sekalo. Tempe, la greno matur-
iĝis kaj mi ĝin konservis kaj zorge semis ĉiujare;
sed mi ne povis f anf aroni pri rikolto de tritiko ĝis
post tri jaroj, kiel baldaŭ estos montrata.

Nesonĝita afero nun okazis sur la insulo kiu
timegis min. Jen, la tero tremegadis, kiu deĵetis

BOBIXSOXO KBUSO. 51

teron de la ŝtonaĵo kun laŭta krako— ree okazis
tremo— kaj nun tero defalis de la tegmento de mia
kavemo. La maro ne vidiĝis kiel antaŭe, ĉar la
tremoj tie estis tiel fortegaj kiel sur la tero, La
movado de la tero malsanigis min, kaĵ estis bruo
kaj kriego ĉirkaŭ mi.

Triafoje tia tremo okazis; kaj kiam ĝi pasiĝis,
mi sidis senmove sur la tero nesciante kion fari.
Tiam la nuboj malklariĝis, la vento leviĝis, arboj
elradikiĝ:is, la maro ŝaŭmamasigis, kaj granda parto
de la insulo ruiniĝis per la ventego. Mi pensis,
ke la mondo finiĝas. Trihore, ĉio trankviliĝis, sed
pluvo f alis tiun tutan nokton kaj grandan parton
de la sekvanta tago. Kvankam tute lacigita, mi
nun devis movi miajn aĵojn al sendanĝera loko.

Mi sciis, ke mi ja bezonos ilojn, kaj estos necese,
ke mi akrigu ilin sur la ŝtono, ĉar ili estis malakraĵ
kaj eluzitaj. Sed, ĉar du manoj estas necesaj por
surteni la ilon, mi ne povis tumi la ŝtonon; tial mi
f aris radon per kiu mi povis gin tumi piede. Tio
ne estis facila tasko, sed fine mi elfarigis ĝin.

Kelkatage, la pluvo f aladis kaj malvarma trem-
frosto min venkis; baldaŭ mi malsaniĝis. Mi havis
dolorojn en mia kapo, nokte mi ne povis dormi, kaj

52 nOBINSONO KBU80.

miaĵ pensoj estis malkvietaj kaj strangaj. Jen mi
ektremis pro malvarmo, kaj jen pro varmego kun
svensvetoj, po seshore. Malsanante, mi devis f oriri
kunmia pafilo por havigi nutraĵon. Mi mortpafis
kapron, sed estis malf acila tasko ĝin alporti domon,
kaj pli multe, gin kuiri.

Mi pasis la sekvantan tagon lite, kaĵ sentis duon-
morte pro soifo; ja, mi estis tro malforta porleviĝi,
por trinki. Mi kuŝis kaj ploris, trahore kriis infane:
"Sinjoro, rigardu min! Sinjoro, rigardu min!"

Fine, la atako finiĝis, kaĵ mi ekdormis ksg ne
vekiĝis ĝis tagiĝo. Mi sonĝis, ke mi kuŝas sur la
tero, kaj ke mi ekvidas viron, malsuprenirante de
granda nigra nubo flamlume. Kiam li staris surtere,
ĝi ektremis same kiel antaŭ kelke da tagoĵ; kaj
tuta mondo ŝaĵnas plenfaĵre. Li alproksimiĝis kaĵ
diris al mi, "ĉar mi ekvidas, ke en ĉiuj-ĉi malĝoĵoj
vi ne preĝis, vi devis morti.'' Tiam mi vekiĝis, kaj
eltrovis, ke ĝi estis sonĝo. Malforta kaj maltrank-
vila, mi timis la tutan tagon, ke mia atako reokazos.

Tro malsana por f oriri kun mia pafilo, mi sidis
sur la marbordo por mediti, kaj miaj pensoj kuris
jene: "Kioestas la maro, kioestas ĉirkaŭ mi? Ne
povis esti dubo, ke la mano, kiu gin kreis, ankaŭ

»^ ■■ - ■■• + ,- ►■rtT -- ■*

^'^-^

Mi mortpafis kelkajn birdojn.

54 R0BIN80X0 KRU80.

kreis la aeron, la teron, la ĉielon. Kaj kiu estas tiu?
Estas Dio, kiu f aris ĉion. Nu, tial, se Dio f aris ĉion,
devis esti Li, kiu regas ĉion; kaj se tiel, nenio en la
tuta vico da Liaj f araĵoj povas okazi, pri kiuj Li ne
scias. Tial Dio scias kiel malsana kaj malĝoĵa mi
estas, kaj Li volas, ke mi estu tie-ĉi. Kial? Dio.

Tiam ia voĉo ŝajhe diris: *'ĉu vi demandis, kial
Dio faras tion al vi? Demandu, kial vi ne estis mort-
pafita de la Maŭroj, kiuj surŝipiĝis,kaj prenis la vivon
de viaj kunuloj. Demandu, kial vi ne estis disŝirita
de la sovaĝaj bestoj ĉe la marbordo. Demandu, kial
vi ne mallevigis en la prof undan maron kune kun la
ceteraj ŝipanoj, anstataŭ ol bone atingi la insulon.

Tiam prof unda dormo venkis min, kaj vekiĝante
estis sendube la triahoro morgaŭtage, laŭ la sunradio j ;
ja, eble estis pli malfrua tago ĉarmi opinias, ke tiu
certe estis la tago, kiun mi ne markis sur mia f osto,
ĉar, poste, mi eltrovis mankon da unu entranĉo.

Mi nun prenis de mia magazeno la Libron de la
Dia Vorto, kiun mi jam alportis el la ŝipruino kaj
Ŝ:isnune mi ne legis eĉ unu paĝon. Miaj okuloj f alis
sur kvar vortojn, sajnante enmetite por mia tdama
konsolo; tiel bone ili fortigis miajn esperojn, kaj
tuŝis la veran fonton de mia timo. Estis la jenaj:

ROBINSONO KRU80. 55

"Mi vi ne forlasos/' Ili loĝas en mia koro gisnune.
Mi mallevis la libron por preĝi. Mia krio estis,
''Dio mia, min helpu ami kaj lemi Viajn vojojn."
Estis la unua foĵo kiam mi sentis ke Dio estas
proksima kaj aŭdas min. Konceme^mia enua vivo,
ĝi ne estis pripensinda; ĉar nun nova forto eniris
en min, kaj ŝanĝigis miajn ĉagrenojn kaj ĝojojn.

Mi ĵam estis dekdu monatoĵn sur la insulo,
kaj mi pripensis, ke estas tempo por mi ĝin esplori
por ke mi traserĉu ĝiajn arboretojn, fontojn, kaj
riveretojn. Tial mi ekiris kaj retumante alportis
kun mi limetojn (malacidajn citronojn) kaj bonegajn
vinberojn, grandajn kaj maturajn. Mi pendigis
la vinberojn en la sunbrilo, por ke ili sekiĝu,
kaj post kelke da tagoj, mi alportis ilin domon,
por estonta provizo. La valeto, sur kies deklivoj
ili kreskis, estas malvarmeta kaĵ verda, kaĵ tra
ĝi kuras klara rivereto, kiu donas al la loko tian
grandan ĉarmon, ke mi deziris loĝi tie.

Sed ne estas elvido sur la maron de tiu-ĉi
valeto; kontraŭe, miaflanke de la insulo ŝipoĵ ne
povus alproksimigi, kiujn mi ne vidus de mia domo;
tamen, la verdaj molaj deklivoj ŝajnis tiel dolĉaj kaj
freŝaj, ke mi tie pasigis multe da mia tempo.

56 ROBINSONO ERUSO.

La unua el la tri jaroj, dum kiuj mi kulturis
grenon, mi ĝ:in dissemis tro malfrue; la dua jaro,
ĝi difektiĝis pro la senpluveco; sed la tria jaro,
la greno bone elkreskis.

Mi eltrovis^ ke la leporoj nokte kaj tage log:is
inter ĝ:i, kontraŭ kio estas nenia helpo krom planti
densan plektbarilon ĉirkaŭ ĝ:i; kaj tion fari, okupis
min pli ol tri semajnojn. Mi mortpafis la leporojn
tage, kaj mallumiĝe, ĉene mi alligis la hundon al la
pordego, por boji la tutan nokton.

Tempete, la greno elkreskis, kaj fine matur-
iĝis; sed, same kiel antaŭe la leporoj difektis ĝin
en la trunketoj, nun la birdoj manĝis ĝin en la
spikoj. Je mia pafilbruo, aroj da ili suprenflu|:is;
kaj mi komprenis, ke nenia greno estus lasota;
tial mi decidis algardi nokte kaj tage. Mi kaŝigis
apud la plektbarilo kaj povis vidi, ke la birdoj sidas
sur la arboj, kaj observas, poste malsupreniras unu
post alia, kiel antaŭe.

Nun ĉiu grajnero da tritiko ŝajnis kvazaŭ
bulketo da pano. Sed por forigi tiujn-ĉi birdojn.
Mia proceduro estis la jena: mi mortpafis tri, kaj
pendigis ilin kiel ŝtelistojn por timigi ĉiujn, kiuj
venos pro la greno; kaj de tiam, tiel longe kiel

Mi rostas mian viandon sur la ruĝcindroj. 57

»
58 R0BIN80N0 KRUSO.

•

la mortigitoj pendis tie, ne alproksimiĝis birdo.
Post kiam la greno maturiĝis, mi faris falĉilon
el glavo el la ŝipo, kaj havigis mian rikolton.

Malmulto el ni pripensas la koston je kiu bulko
estas f arata. • Kompreneble ne troviĝis tie-ĉi plugilo
por tumi la teron, nek fosilo por ĝin fosi; tial mi
faris unu el ligno; sed tiu baldaŭ eluzitiĝis kaj pro
manko de rastilo mi uzis branĉon de arbo. Alport-
inte hejmen la grenon, mi devas draŝi, senrubigi
kaj konservi ĝin. Nun mi bezonas muelilon i)or
mueli ĝin, kribrilon por kribri ĝin, kaj f ermentilon
por fermenti ĝin, por fari panon el ĝi.

Kvankam mi ne havis ilojn, mi faris panon,
kaj neniu povas diri, ke mi ĝin ne perlaboris per
la svito de mia frunto. Kiam la pluvo endomadis
min, mi havis sportegon instruante mian karulan
birdon Polo kiel paroli; sed ho! tiel muta estis ĉio
ĉirkaŭ mi, ke mia propra voĉo ektremigis min.

Nun mi bezonas havigi botelegojn, potojn,
kaj telerojn; sed mi ne sciis, kiel ilin fari. Fine,
mi eliris por serĉi argilon, kaj tion trovis preskaŭ
mejlo de mia domo; ja estis ridinda rigardi la
strangajn formojn, kiujn mi faris el ĝi. ĉar, kelkaj
el miaj botelegoj kaj potoj estis tro malfortikaj

B0BIN80N0 KBUSO. 59

por elporti sian propran pezon, kaj ili disfalis
eksteren kaj intemen, ĉiumaniere; kaj aliaj, metitaj
en la sunradiojn por bakiĝi, fendiĝis pro la varmego
de la radioj, Vi povas diveni, kia estis mia ĝojo,
kiam mi fine faris poton, kiu eltenis la varmegecon
fajran, tiel ke mi povis boli viandon por buljono.

Nun mi devas fari kribrilon i)or senrubigi la
grenon. Mi ne povas uzi kaprajn harojn, ĉar mi
povas nek plekti nek ŝpini; tial dujare mi kontent-
igis min per maldika peco da ŝtofo, alportita de la
ŝipo. Sed, pisti la grenon ŝtone, mi trovis esti la
plej malfacila laboro el ĉiuj. Por baki la panon,
mi bruligis lignon ĝis cindroj, kiujn mi tuj metis
sUr la fajrujon por ĝin varmegigi, kaj poste la
bulkojn por baki kaj tiamaniere, faris panon.

Nun mi konsideras la ŝipboaton kiu kuŝas sur
la sabla altaĵo, kien ĝi puŝeĝis per la sama vent-
ego, kiu min ankaŭ ĵetis surteron. La boato kuŝis
havante la kilon ĉielen, tiel ke mi devis fosi la
sablon for de ĝi, kaj ĝin tumi stangpere. Tion
farinte, mi trovis vane, ne havante la forton por
ĝin surmarigi. Tial ĉio, kion mi povas fari, estis
konstrui malpli grandan boaton el ia arbo; kaj mi
eltrovis unu, kiu ĝuste taŭgas por tiun fari, kaj

60 ROBINSONO KKVSO.

kiu kreskis ne malproksime de la marbordo; sed
simile al la ŝipboaton, tiun mi ne povis movi.

Kion fari? Mi nun ebenigis kaj glatigis la
tutspacon de la boato ĝis la maro, por ke la boato
glitiĝu maren; sed tiu plano ne sukcesis; mi decidis
provi alian planon; nome, elfosi fosaĵon por konduki
la maron al la boato. Tamen, por tion f ari, estus
necese, ke mi fosu tian grandan profundon, ke la
laboro okupus unu viron kelke da jaroj. Kaj tro
malfrue mi trovis, ne estas saĝe ellabori projekton
antaŭ ol mi unue pripensis la penadon kaj koston.

"Nu do, '' mi pensis, **mi devas forlasi la boaton,
kaj tial miajn tutajn esperojn pri lasi tiun-ĉi insulon.
Sed estas dece, ke mi ankaŭ pripensu jene: Mi estas
sinjoro de la tuta insulo, efektive reĝo. Mi havas
lignon per kiu mi povas konstrui ŝiparon, kaj vin-
berojn, se ne grenon, por ĝin ŝarĝi, kvankam mia
tutariĉeco estas nur kelke da ormoneroj.*' Porili
mi ne havas ian uzon, kaj volonte estus donanta
ilin por kvaronbuŝelo da pizoj kaj iom da inko; la
lastnomitan mi pleje bezonis. Sed estas plej bone
pripensi pli multe pri tio, kion mi havas, ol pri
tio, kion mi ne havas.

Denove, mi provas konstrui boaton, sed mi

ROBINSONO KRU80. 61

nun decidis, ke ĝi havu maston; ĉar ŝipveloj estx)s
tre utilaj. Mi faris ferdekon je la antaŭa kaj ie
la posta parto por deteni la maran ŝaŭmon, keston
por nutraĵo, kaj por mia pafilo apogilon kun kovrilo,
por ĝin ŝirmi kontraŭ la malsekeco. Pli bone ol ĉio,
mi povis surmarigi tiun-ĉi boaton.

Unue, mi krozadis sur rivereto, sed baldaŭ mi
kuraĝiĝis, kaj veturis ĉirkaŭ mia insulo. Mi kun-
prenis panon, kukojn, poton da rizo, iom da rumo,
duonkapron, du surtutojn, unu por kuŝejo, la alia
por noktŝirmo. Mi ekveturis je la sesa jaro de
mia regado. Orientflanke de la insulo trovigis
granda pinto ŝtonega, kiu staris du mejlojn de la
terbordo, kaj sablaĵo etendis sin duonmejle de la
ŝtonegoj terborden. Por ĉirkaŭiri tiun pinton mi
devis veturi malproksimen enmaron, kaj tie mi
preskaŭ perdis mian vivon.

Tamen, mi fine revenis hejmon. Survoje tien
tute lacigita pro la laboroj boataj, mi kuŝiĝis en
ombron por ripozigi mian korpon, kaj dormadis.
Sed juĝu, se eble, kiel mi ektremis, kiam voĉo min
vekas de mia dormo, kaj trifoje elparolas mian
nomon! Voĉo en tiu-ĉi sovaĝa loko! Ja vokante
min per mia propra nomo! Tiam diris la voĉo.

62 R0BIN80N0 KEVSO.

''Kie vi estas? Kie vi estis? Kiel vi venis tien-ĉi?''
BaJdaŭ mi tute komprenis; ĉar, sur la plektbarilo,
sidas Polo, parolante vortojn jam lemitajn.

Mi nun serĉis kaprojn, kaj ordigis kaptilojn por
ili, kun rizo por allogaĵo. Mi ordigis la kaptilojn
nokte, kaj eltrovis, ke ili restadis ordigitaj, sed la
allogaĵo foriĝis. Tial mi elpensis novan manieron
por kapti ilin, farante puton kaj kovrante ĝin per
bastonoĵ kaj herbo por ĝin kaŝi; tiamaniere mi
kaptis maljunan kapron kaj kelke da kapridoj.
Sed la maljuna kapro estis multe tro furioza por
mi, tial mi ĝin liberigis.

Mi alportis la kapridojn hejmen, kaj malsatigis
ilin longatempe, ĝis fine, ili manĝis el mia mano,
kaj tute malsovaĝiĝis. Mi ilin enfermis en parko,
en kiu troviĝis arboj por ŝirmi ilin kontraŭ la suno.
Unue,mia parko havis tri mejlojn ĉirkaŭe; sed mi
pripensis, ke en tia granda spaco, la kapridoj tiom
sovaĝiĝos, kvazaŭ ili vagus tra la tuta valo, kaj
malpli da spaco estus pli bone; tial plektbarilon mi
faris kaj tiun planti okupis min tri monatojn.

Manĝante, mia hundo sidis kun mi, kaj sur
skabeloj unu kato ĉiuflanke, dum Polo paroladis al
ni. Nun, unu vorton aŭ du rilate al la vestaĵo.

ROBIXSOyO KRUSO. 63

en kiu mi vojaĝis ĉirkaŭ la insulo. Mi multe i>ensis,
kiel mia vestaĵo estus ridinda en la stratoj de mia
naskurbo. Mi portis kaprofelan altĉapon havante
pendantan vizieron por deteni la sunbrilon kaj la
pluvon de mia kolo, kaprof elan veston kies rando
tuŝis miaĵn koksoĵn, kaj kaprofelon sur miaj kruroj»
partoĵn da felo ĉirkaŭ miaj tibioj, sed ne ŝuojn.
El sama materialo mi havis ĉirkaŭ mia talio larĝan
zonon, kiun mi povis alligi per du ledrimenoj, kaj
de ĝi ĉe mia dekstra flanko pendis segilo kaj hakilo,
kaj maldekstre, saketo de pafaĵoj. Mia barbo ne
tranĉiĝis de kiam mi alvenis. Sed sufiĉe, pri mia
ŝajno, ĉar ĉeestis neniu por min vidi.

Mi baldaŭ estis vidonta strangan vidaĵon, kiu
estis ŝanĝonta mian tutan vivon sur la insulo.

Unu tagmezon, promenante sur la marbordo ĉe
parto al mi nekonata, kion jen vidi sur la sablo
krom la impreson de homa piedo! Mi sentis, kvazaŭ
tenate per katalepsio, kaj ne povis moviĝi de la loko.

Baldaŭ mi ekrigardis ĉirkaŭ mi, sed ne estas
videbla iu. Kion signifas tio? Mi iris tri-aŭ-kvarfoje
por ĝin rigardi. Jen estas— la impreso de piedo
homa; piedfingroj, kalkano, kaj ĉiuj partoj de la
piedo. Kiel povis ĝi veni tien?

66 ROBINSOXO KRUSO.

pano kaj viando, mi ilin bakis nokte, kiam neniu
I)ovas vidi la fumon. Sed mi baldaŭ trovis manieron
bruligi lignon sub torfkovrild, kio ĝin lignokarbigis;
kaj tio mi povis uzi tage, ĉar ĝi ne f aris f umon.

En la arbaro, kien mi iris por havigi la bas-
tonojn por mia f ajro, mi eltrovis kavemon tiel larĝan,
ke mi povis stari en ĝi; sed mi pli rapidiĝis eliri
ol eniri; ĉar du grandaj okuloj, tiel lumaj kiel steloj,
forbrilis kun sovaĝa brilego. Mi prenis torĉon kaj
eniris poreltrovi, kies estas la okuloj, kaj trovis
ke ne estas ia kaŭzo por timo; ĉar la okuloj apar-
tenas al maljuna griza kapro, kiu iris tien por
morti. Mi ĝin ekpuŝis, kaj provis elirigi ĝin, sed ĝi
ne povis leviĝi de la tero, kie ĝi kuŝas; tial mi ĝin
lasis tie por morti, ĉar mi ne povis savi ĝian vivon.

Mi eltrovis, ke la larĝeco de la kavemo estas
3.6 metroj, sed parto de ĝi, ĉe la plej posta parto
estas tiel malalta, ke mi devis rampi sur miaj
manoj kaj piedoj por eniri. Kiom ĝia longeco
estas mi ne povas diri, ĉar mia lumo estingiĝis,
kaj mi devis ĉesigi mian serĉadon. Morgaŭtage,
mi iris al la kavemo kun lumegoj kaprograsaj;
kaj atinginte la finiĝon, mi eltrovis, ke la tegmento
altiĝas 12 metrojn aŭ plu.

ROBINSONO KRUSO. 67

Kiam miaj lumoj lumigis la murojn kaj la teg-
menton de la kaverno, troviĝis vidaĵo, kies ĉarmojn,
lingvo tute ne povas esprimi; ĉar la muroj ekbrilis
kvazaŭ steloj. Kio kaŭzis ke la ŝtonegoj ekbrilu,
mi ne povis diri: tie eble estas ĝemoj, brilŝtonoj,
aŭ oro. Sed, kio ajn, la kavemo estis riĉa mino
por mi;- ĉar, kiam ajn, mi sentis malgaja kaj
malĝoja, la brilvidaĵo lumigis la okulojn de mia
animo, kaj ĝin plenigis per ĝojo.

ĉiuj-ĉi jaroj pasiĝis sen ia nova vidaĵo por
ravigi miajn okulojn, ĝis tiu vidaĵo subite ekvidiĝis
antaŭ mi. Mi sentis kvazaŭ mi volas pasigi tie-ĉi
la restaĵon de mia vivo kaj vivfine, kuŝiĝi en tiu-ĉi
kavemo por morti, same kiel la grandaĝa kapro.

Irante hejmon, mi ekvidis iom da fumo, de-
venante el fajro ne pli ol du mejlojn malproksime.
De nun, mi perdis mian kvietecon. Tage kaj nokte
timo min ĉagrenis, ke la homoj, farintaj tiun fajron,
mi eltrovos. Mi hejmiris, supreniris la ŝtupetaron;
sed unue, mi kaŭzis, ke ĉio ĉirkaŭ mi vidiĝu sovaĝa,
Mi ŝargis mian pafilon, kaĵ pripensis, ke estus pleĵ
bone por mi resti dome kaj kaŝi.

Sed, tion mi ne povis toleri longe. Mi ne havis
spionon por elsendi, kaj ĉio, kion mi povis fari,

68 ROBINSONO KRUSO.

estis supreniri la monteton kaj observL Pine, tra
mia vidilo mi povis vidi grupon da sovaĝuloj dancante
ĉirkaŭ fajro. Tiel baldaŭ kiel ili foriris, mi prenis
du pafiloĵn, pendigis glavon miaflanke kaj rapide
ekiris al la supro monteta por rehavi klaran vidon.

Tiufoje, mi decidis iri al la homoj, sed mi ne
intencas mortigi ilin, ĉar mi sentis, ke estus malprave
tion fari. Kun tia ŝarĝo da armiloj mi postulis du
horojn por atingi la lokon. Alveninte, troviĝas neniu;
sed mi vidis la homoj enmare en kvar boatoj.

Marborde, troviĝis la faraĵoj de tiuj-ĉi viroj.
La signoj de ilia festeno komaŭzigis min, kaj mi
fermis miajn okulojn. Kiamajn mi iris tiuflanke
de la insulo pro nutraĵo, mi ne kuraĝis pafi, timante
ke restu kelkaj el la homoj, kiuj povu ĝin aŭdi, kaj
tiamaniere min eltrovu. Tiustato daŭris unu jaron
kaj tri monatojn, kaj intertempe mi vidis neniun.

Je la dekdua de Majo, granda.ventego blovis
tutatage kaj tutanokte. ĉar estis maJlume, mi sidis
en mia domo, kaj ventegmeze mi aŭdis pafilpafon.
Mi opiniis, ke ĝi ĉerte estas de ŝipo ĵetita sur-
teron per ventego. Tial mi bruligis lignon sur la
supro monteta, por ke, tiuj en la ŝipo, se ŝipo ĝi

BOBINSONO KBU80. 69

estas, sciiĝu, ke iu estas tie-ĉi por helpi ilin. Mi
poste aŭdis du pafojn plu. Post kiam lumiĝis, mi
iris sudflankon de la insulo, kaĵ tie kuŝas ruino de
ŝipo, tiunokte jetita sur la ŝtonegojn. Ĝi kuŝis tro
malproksime por mi vidi, ĉu restas homoj sur ĝi,

Vortoj ne povas diri, kiom mi sopiris, ke mi
alportu almenaŭ unu el la ŝipanaro surtere! Tiel
f orta estis mia deziro savi la vivon de tiuj sur la
ŝipo, ke mi volonte estus doninta mian propran vivon
por tion farl Troviĝas en la koro kelkaj inklinoj,
kiuĵ ekscititaj per espero tiel f orte puŝas la animon,
ke perdi ian okazon por atingi la esperatan celon,
ŝaĵnas tiun frenezigi; kaĵ tiel okazis ĉe mi.

Nun, mi pensis, estas la okazo por uzi mian
boaton; tiel mi ĝin ekordigis. Mi kunprenis iom da
rumo (de kiu mi ankoraŭ havis multe), sekigitaj
vinberoj, sakon da rizo, iom da lakto kaj fromaĝo,
kaj poste ekveturis enmare. Mi pense ektimis pri
la danĝero, en kiu mi min antaŭe trovigis sur la
samaj ŝtonegoj; sed ne tute korperdis, kvankam
mi sciis, ke, ĉar mia boato estas malgranda, ĉio
estus perdata, se ventego ekblovus. Baldaŭ mi
trovis, ke estas necese por mi returni surteron ĝis
la fluo tumiĝos kaj la forfluo komencos.

70 nOBINSONO KRUSO.

Mi decidis eliri la sekvantan tagon kun la for-
fluo, tial tiunokte mi dormis en mia boato. Tagiĝe,
mi ekveturis enmaron kaj netute duhore, mi atingis
la ŝipruinon. Jen, kia vidaĵo! La ŝipo estis ĵetita
sur la ŝtonegojn. La posta parto estis rompita per
la ondoforto, la mastoj fomaĝigitaj, ŝnuregoj kaj
ĉenoj disĵetitaj ferdeke, kaj ĉio envolvita en malgajo.
Kiam mi atingis la ŝipruinon, hundo alnaĝis al mi,
blekante kaj ploretante. Mi prenis la hundon en la
boaton; kiam mi donis al ĝi iom da pano, gi manĝis
la panon kvazaŭ lupo, kaj pri trinkado ĝi eble krevus,
se mi estus permesinta, ke ĝi pleniĝu.

Mi iris al la ĉambro de la kuiristo, kie mi
trovis du virojn malvivajn. La lango estas muta,
la orelo surda, la okulo fermata, kaĵ la lipo rigida;
la malĝoja rakonto estis dirata, ĉar ĉiu tenis slan
brakon ĉirkaŭ la kolo de la amiko, kaĵ tiamaniere
ili atendis la morton. Kiom ŝangigis la sceno, tiam,
tute sovaĝa pro la batoj ondaj kaj la muĝado venta!
Nun, ĉio estis trankvila— la morto elfaris sian celon,
kaj ĉiuj ricevis ĝian baton, escepte la hundo, kiu
estis la sola kreitaĵo, kiu postvivis.

Mi divenis, ke la ŝipo venis de Hispanujo, k^'

ROBINSONO KRUSO. 71

mi trovis sur ĝi multe da oro. Mi metis kelke
da kestoj surboaton, sed ne atendis por eltrovi,
kion ili enhavas, kaj kun ili kaj tri bareloj da
rumo, mi revenis.

Hejme, mi trovis ĉion same tiel, kiel mi ĝin
lasis— miaj kaproj, la katoj, kaj la birdo. La
vidaĵo en la ĉambro de la kuiristo restadis tage
kaj nokte en mia animo, kaj por reforti min, mi
trinkis iom da rumo. Tiam mi ekhejmportis mian
ŝarg:on de la marbordo, kie mi antaŭe gin lasis.
En la kestoj troviĝis du grandaj sakoj da oro, kaj
kelkedafandaĵoj oraj; apudili troviĝis tri boteletoj
kaj tri sakoj da paf aĵo, kiuj estas granda akiro.

De nun ĝis dujare, ĉio prosj^eris al mi; sed ne
estis daŭronta. Starante unu tagon sur monteto,
mi ekvidis ses boatojn, marborde. Kion eble sig-
nifas tio? Kie estas la viroj, kiuj ilin alkondukis?
Kaj pro kiu kaŭzo ili alvenis? Mi ekvidis per mia
vidilo, ke almenaŭ tridek troviĝas orientflanke de
la insulo. Ili havis viandon sur la fajro, cirkaŭ
kiu, mi vidis, ili dancadis. Poste ili prenis viron
el unu el la boatoj. Liaj manoj kaj piedoj estis
ligitaj, sed kiam ili malligis liajn ligilojn, li kuris
laŭeble rekte al mia domo.

72 ROBINSONO . KJtVSO.

Por diri la veron, ekvidante, ke ĉiuj eeteraj kuris
por lin kapti, miaj haroj stariĝis pro timo. En la
rivereton li naĝis simile al fiŝo, kaj lia saltego alportis
lin tra la rivereto iombate. ĉiuj nun ĉesigis la ĉas-
adon escepte du, kaj tiuj-ĉi naĝis tra la rivereto sed
neniel tiel rapide. Nun, mi pensis, estas por mi la
okazo helpi la malf eliĉulon, kaj mia koro min diris,
ke estos bone tion f ari. Mi prenis miajn du pafilojn,
malsupreniris la ŝtupetaron kaj suprenkuregis la
monteton, malsupren tra vojeto por renkonti ilin.

Mi signodonis al la malfeliĉa sklavo, ke li venu
al mi, kaj samtempe mi suprenkuris por renkonti la
du virojn ĉasante lin. Mi kuris al la unua, terenbatis
lin pafiltenile. Mi vidis, ke la alia celis pafarke al
mi; tial, por savi mian vivon, mi lin mortpafis.

La f umo kaj pafilbruo, tiom terurigis la sklavon,
ke li tuj venkiĝis kvazaŭ pro sonĝado. Mi kriegis,
ke li venu al mi, kaj mi penis montri al li, ke mi estas
amiko, mi ankaŭ faris ĉiueblajn signojn, por allogi
lin al mi. Fine, li venis, genuiĝis por kisi la teron,
kaj poste ekprenis mian piedon, metante ĝin sur sian
kapon, tio signif ante ke li estas mia sklavo, kaj mi
ordonis al li, ke li starigu, kaj mi agis bone al li.

Sed restis pli multe da heroaĵo, ĉar la viro.

Mi trovis rivereton.

74 R0BIN80N0 KRUSO.

ricevinte la pafilbaton, ne estis malviva. Mi signo-
donis al mia sklavo (kiel mi nun lin nomos), ke li lin
gardu. ĉe tio li parolis al mi, kaj, kvankam mi ne
povis kompreni tion, kion li diras, tamen, mi sentis
ĝojfrapon, ĉar estis la unua sono de homa voco, kiun
mi aŭdas ĉiomĵare de kiam mi alvenis sur la insulon.

La viro, kiun mi pafilbatis, sidiĝis, kaj mia sklavo
timante lin, signodonis al mi por havigi mian glavon,
pendante en zono miaflanke. Kun ĝi li alkuris al la
viro, kaj unubate detranĉis lian kapon. Tion f arinte,
li ridante reportis la glavon, kaj^demetis ĝin antaŭ mi.
Mi ne ŝatis la ĝojon pri kiu li ĝin faris, kaj mi ne
konsideris mian vivon tute sendanĝere kun tia homo.

Li, siaparte, suprenlevis siajn grandajn brunajn
manojn timege, mirante kiel mi mortigis la malamikon
starante tiel malproksime de li. Pri la glavo, li kaj
la ceteraj el lia gento uzas lignoglavojn; kaj sekve,
li sciis bone kiamaniere manregi la mian. Li faris
signojn al mi, ke mi lin permesu aliri ksy rigardi la
viron mortpafitan, kaj li multe turnis lin de flanko al
flanko, kaj ekvidante la vundon en la brusto, farita
per la kuglo, ree staras senmove, spritlime. Mi
faris signojn al li, ke li revenu, ĉar antaŭsento al
mi diris, ke eble venos la ceteraj por serĉadi.

R0BIN80N0 KRUSO. 75

Mi ne deziris kunpreni mian sklavon al mia
domo aŭ mia kaverno; tial mi disĵetis iom da riz-
pajlo por lia dormejo, kaj mi donis iom da pano
kaj aron da vinberoj sekigitaj por lia manĝaĵo.
Li estis belviro, alta kaj juna, kun regulaj fortaj
membroj. Lia hararo estis densa kvazaŭ lano, kaj
nigra. Lia kapo estis granda kaj alta, kaĵ li havis
brilajn nigrajn okulojn. Lia haŭto estis nigre-
bruna, lia vizaĝo ronda, kaj la nazo malgranda sed
ne plata; li havis belf orman buŝon kun lipoj mal-
dikaj, per kiuj li povis fari dolĉan rideton; kaj
liaj dentoj estis blankaj kvazaŭ neĝo.

lam melkante mian kaprinaron en la apuda
kampo, li min vidante, kuris al mi, kaj terenkuŝiĝis
por montri al mi sian dankon. Tiam li almetis
sian kapon altere kaj almetis mian piedon sur ĝin,
kiel antaŭe. Li penis sciigi al mi per ĉiueblaj
manieroj, ke li servos al mi la tutan vivon; kaj
mi signodonis, ke mi lin ŝatas.

Mi nun devas elpensi nomon por li. Mi elektis
la nomon de la sesa tago de la semajno (Vendredo)
ĉar li venis al mi tiutage. Mi zorge ne lasis lin
el mia vido tiunokte, kaj tuj kiam la suno leviĝis
mi signodonis al li ke li venu al mi por ke mi

76 ROBINSONO KRU80,

donu al li iom da vestaĵo, ĉar li neniom portis.
Poste, ni supreniris la monteton por observi la
virojn, sed ĉar ni ne povis ilin vidi, estis evidente,
ke ili jam forlasis la insulon.

Mia sklavo poste min diris, ke okazis batalego
kontraŭ la apude loĝanta gento, kaj al la partio kiu
kaptas virojn, la kaptitoj propraĵiĝas. La malamikoj
de mia sklavo akiris kvar virojn; li, unu el tiuj.

Mi nun faris ĉapon leporfelan por mia sklavo,
kaĵ donis al li 'kaprof elon por porti ĉirkaŭ la talio.
Li treege fieriĝis eltrovante lian vestaĵon kiel la mia.

Nokte mi gardis miajn pafilojn, mian glavon,
kaj la pafarkon miaflanke; sed tio ne estis necesa,
ĉar mia sklavo vere estis plej fidela al mL Li
faris ĉion, kion mi ordonis al li, tutkore; kaj mi
sciis, ke li oferus sian vivon por savi la mian.
Kion povas fari viro pli ol tio? Ho, la ĝojo, ĉar mi
lin havis ĉe tiu-ĉi dezerta insulo por min kuraĝigi.

Laŭeble mi instruis lin, infane li estis, por ke
li faru kaj sentu tion, kio estas prava. Mi lin
trovis kapabla kaj sportenja; kaj li penegadis lemi
ĉion, kion mi diris al li. Nia vivo pasis trankvile,
ebenavoje; kaj se ne estus naŭzaj festenoj faritaj
ĉe la marbordo mi ne dezirus f orlasi la insulon.

Mi remilis ĝin supren la rivereto.

78 ROBINSONO KBU80.

ĉar Vendredo ne ankoraŭ perdis la guston por
tiaj festenoj, mi pensis, ke estos la plej bona
por li, se li gustumos la viandon de bestoj; tial unu
tagon mi lin kunprenis al la arbaro sportige. Mi
ekvidis kaprinon en la ombraĵo kun siaj du idoj.
Mi brake prenis Vendredon, kaj signodonis al li,
ke li ne moviĝu, kaj tiam mi mortpafis unu idon;
sed la pafilbruo tremigis la malf eliĉulon. Li ĝistiam
ne ekvidis la idon nek sciis ke ĝi nun estas malviva.
Li fortiris sian veston de la brusto por senti ĉu tie
estas vundo, tiam li genuis antaŭ mi kaj ekprenis
miajn genuojn kvazaŭ preĝante, ke mi ne mortignlin.

Por montri al Vendredo, ke lia vivo estas sen-
danĝere, mi mankondukis lin kaj ordonis al li, ke
li alportu la idon. Tre baldaŭ mi ekvidis akcipitron
sur arbo, kaj mi diris, rigardu la pafilon, akcipitron,
kaj la teron; tiam mi mortpafis la birdon. Sed mia
sklavo tiufoje timsigniĝis pli ol antaŭe, tremante de
kapo al piedoj. Li sendube pensis, ke ia mortigisto
loĝas en la pa:filo, kaj mi certe opinias, ke li estus
genufleksanta antaŭ ĝi tiel same kiel antaŭ mi; kaĵ
kelkatempe li eĉ ne volis tuŝi la pafilon, kvankam
li parolis al ĝi, se li pensis, ke mi ne ĉeestas. Unufoje
li diris al mi, ke li ĝin petigis ke ĝi lin ne mortigu.

ROBINSOXO KRVSO, 79

Mi hejmportis la birdon, kaj faris buljonon el ĝi.
Vendredo tre miris, kiam li vidis, ke mi manĝas
salon kun ĝi, kaj li tordis la vizaĝon; sed mi,
miaparte, prenis iom da buljono sen salo, kaj laŭe
tordis la vizaĝon. Morgaŭtage, mi donis al li pecon
da kapraĵo, kiun mi antaŭe pendigis per ŝnuro
antaŭ la fajro por ĝin rosti. Mia maniero estis,
starigi du stangojn, unu ĉiuflanke de la fajro, kun
bastono trans iliaj suproj por subteni la ŝnuron.
Gustumante la viandon, li sciigis al mi laŭeble, kiel
bona li ĝin konsideras.

Morgaŭtage mi sendis lin por elbati kaj kribri
iom da greno. Mi vidigis lin, kiel mi faras panon,
kaj li baldaŭ faris la tutan laboron. Mi vere amis
lian fidelan varman koron, kaj li baldaŭ lemis paroli
al mi. Unu tagon mi diris, *'ĉu viagentaj viroj
venkas en batalo?" Li respondis ridete, venkas.
*'Nu,'' midiris, "Kial ili permesis siajn malamikojn
kapti vin?''

"Kuri unu, du, tri, kaj fari en boato tiam."
(Vendredo ne ankoraŭ povis paroli bone).

"Nu, kion ili faras kun la kaptitoj?"

'Tute manĝi ili."

Tio ne estas bona novaĵo por mi, sed mi daŭrigis,

80 ROBINSONO KRUSO.

kaj demandis, ''Kien ili prenas ilin?''

'Iri loko kie proksa."

''ĉu iii venis tien-Ĉi?"

*'Jes, jes, verii tie-ci aŭ alilok."

''ĉu vi dufoje estis tie-ĉi kun ili?''

*'Jes, veni tie-ĉi."

Li signifas la nordokcidentan flankon de la in-
sulo; tial morgaŭtage mi lin kondukis al tiu-ĉi loko.
Li rekonis la lokon, kaj diris al mi, ke li unufoje
estis tie, kune kun dekdu viroj. Por sciigi min, li
metis vice dekdu ŝtonojn, ilin por mi kalkuli.

''ĉu iafoje boatoj ne estas perditaj ĉe via mar-
bordo?" Li respondis ke ne estas danĝero, kaj la
boatoj ne estas perditaj. Li diris al mi, ke tre
malproksime al la luno— tio estas, kie la luno ĵus
leviĝis— loĝas gento da blankuloj kiuj similas min
mem, kun barboj. Mi ne dubis, ke ili certe venis
de Hispanujo por prilabori la orminejojn. Mi de-
mandis: "ĉu mi povos foriri de tiu-ĉi insulo, kaj
kuniĝi kun tiuj-ĉi viroj?"

''Jes, jes, vi iri en du boatoj.''

Estas malfacile kompreni kiamaniere unu viro
povas veturi en du boatoj, sed li parolis pri boato
duoble granda ol la mia.

82 R0BIN80N0 KRU80.

Unu tagon, mi diris al mia sklavo, '*Ĉu vi
^ias, kiu vin kreis?"

Sed li tute ne povis kompreni la signifon de
tiuj-ĉi vortoj. Tial mi diris, ''ĉu vi scias, kiu kreis
la maron, la teron sur kiu ni paŝas, la montetojn
kaj arbarojn?" Li respondis, ke estas Biko, kies
domo troviĝas tre malproksime, kaj Biko estas tiel
maljuna, ke la maro kaj la tero ne estas tiel
grandaĝa kiel li.

"Se tiu-ĉi maljunulo faris ĉion, kial ĉio ne f alas
sur la genuojn antaŭ li?"

Mia sklavo alprenis gravan mienon kaj diris,
''Ĉio diri '0' al li."

''Kien la viroj vialandaj iras, kiam ili mortas?''

"Iri Bikon."

Tiam mi levis mian manon ĉieien, kaj diris,
"Dio loĝas tie. Li kreis la mondon, kaj ĉion en
ĝi. La luno kaj la steloj estas kreitaĵoj de Lia
mano. Dio alsendas la venton kaj pluvon sur la
teron, kaj la riveretojn, kiuj fluadas. Li kaŝas la
vizaĝon de la ĉielo per nuboj, Li kreskigas la herbon
sur la kamparo, kaj kreskaĵojn por la uzo de la
homaro. La amo de Dio estas senfina. Kiam ni
preĝas, Li alproksimiĝas al ni, kaj aŭdas nin."

ROBINSONO KRU80. 83

Mi sklavo vere ĝojis, kiam li aŭdas min paroli
pri tiaj aferoj. Longatempe, li senmove sidis, tiam
sopiris, kaj diris al mi, ke li ne diros plu '0' al Biko,
ĉar Biko loĝas nur spaceton de tie-ĉi. Li ne povas
aŭdi la homojn ĝis ili supreniris la monteton al li.

^^ĉu vi supreniris la monteton por parolialli?"

*'Ne, ne, Obesoj iri Bikon, ne junaj."

"Kion la Obesoj dirisallir'

"Diri '0'.''

Post kiam mi konvinkis mian sklavon, ke Biko
ne estas la vera Dio, li tiele sentis pri mi, ke mi timis
anstataŭiĝi por Biko. Laŭeble, mi penegis, ke li
kredu pri Kristo; mi ĉion klarigis, ĝ:is fine— dankon
al Sinjoro— mi sukcesis, kaj li ekamis Dion tutkore.

Por plaĉi mian skavon, mi iomvorte rakontis al
•li mian tutvivadon. Mi diris al li, kie mi naskiĝis,
kaj kie mi pasigis mian infanecon. Li ĝojis pro la
rakontoj pri mia naskolando; la komerco portata per
ĝiaj ŝipoj ĉiuparte de la konita mondo. Mi donis al
li tranĉilon, kio kaŭzis, ke li dancis ĝoje.

Unu tagon starante sur la supro monteta orient-
flanke de la insulo, mi ekvidis lin, f ervore rigardante
kontinenten longtempe, kaj poste, vokante al mi,
saltante kaj kantante.

84 ROBINSONO EBU80.

*'Kion vi ekvidas?'' mi demandis.

''Ha, ĝojo!" li respondis kun ĝojo fervora en la
okuloj. Ha, ĝoja, tie mia lando!''

Kial li streĉis la okulojn por rigardegi tiun-ĉi
landon, kvazaŭ li deziregus esti tie? *Mi ektremis
tiel, ke mi pli malpli sentis sendanĝera kun li. Mi
pensis, reveninte al sia hejmo, ke li ne plu pripensus
pri tio, kion mi lin lemigis kaj kion mi f aris por li.
Kaj sciiginte sian genton pri miaj vivmanieroj, li
sendube revenos, eble kun dudekoj, kaj min mortigos
poste dancante ĉirkaŭ mi simile al ili veninte la
lastan tempon sur la insulo, dancis ĉirkaŭ la viroĵ.

Sed tia timo estis vana, kvankam ĝi loĝis en
mia animo longatempe, kaj mi ne agis tiel bone al
li kiel antaŭe. De nun, tagon post tago, mi penis
eltrovi, ĉu estas kaŭzo por mia timo aŭ ne. Mi diris,
''ĉu vi deziras, ke vi estu ree en via naskolando?"

''Jes, mi esti multe ĝoja tie.'*

"Kion vi tie farus? ĉu vi resovaĝiĝus?''

''Ne, ne, mi diri boniĝi, manĝi pano, lakto, ne
plu manĝi homo."

"Kial, ili vin mortigus?''

"Ne, ne mortigus, lerni ami."

Tiam li diris al mi, ke kelke da blankaj homoj

.m^^^^ŝJ^M

86 ROBINSONO KRU80.

veninte al ilia bordo, ilin instruis pri multaj aferoj.
"ĉu vi do volas reveturi kun mi al via lando?"
Li respondis, ke li ne povas naĝi tiel malprok-

simen, tial mi diris al li, ke li min helpu konstrui

boaton por veturi en ĝi. Je tio li respondis, *'Se
• •• •••■■

VI in, mi in.

"Se mi iros? Ili min manĝos."

"Ne, mi kaŭzi ili ami vi multe.''

Tiam li diris al mi laŭeble, kiel afable ili agis

al kelke da blankuloj. Mi nun montris al li la

grandan boaton por sciigi kion li pensas pri ĝi, sed

li juĝis, ke ĝi estas tro malgranda. Poste ni iris

por rigardi la boaton de la malnova ŝipo, kiu tute

ne estis en bonstato, kuŝinte tri jarojn en la sun-

brilo^ La malfeliĉulo ne dubis, ke ĝi taŭgos. Sed

kiamaniere ni povis tion eltrovi? Mi diris al li,

ke ni devos konstrui boaton tiel grandan kiel tiun,

kaj ke li reiros hejmon en ĝi. Li ne parolis unu

vorton, sed graviĝis kaj malĝojiĝis,

'Tro kio vi ĉagrenas?" mi diris.

"Vi kolera je mi, kial?''

"Kion vi diras? Mi ne estas malkontenta je vi."

"Ne malkontenta? ne malkontenta je mi? Kial

forsendi sklavo?"

ROBINSONO KRUSO. 87

"ĉu vi ne diris al mi, ke vi ŝatus iri hejmon?"

"Jes, jes, vi kaj mitie; vi ne iri, mi ne iri/'

*'Kaj kion mi povos fari tie?''

'*Vi fari multe bone! Vi diri sovaĝuloj esti
bone, koni Dio, preĝi al Dio, vivi bone.'*

Ni baldaŭ ekkonstruis boaton sufiĉe grandan
por ni ambaŭ. Unue ni elserĉis kelke da altaj
arboj, kiuj kreskis apud la marbordo, por ke ni povu
surnaĝigi mian boaton farotan. Mia sklavo planis
elbruli la lignon por ĝin bonformigi, sed planante
ĝin elhaki, mi ordonis, ke li laboru per miaj iloj,
kaĵ post du monatoj konstruiĝis fortika boato sed
postulis longtempe por ŝovi ĝin marbordon.

Vendredo estis sola administranto de ĝi, kaj
kvankam la boato estis granda, li ĝin movis f acile,
kaj diris, ke li pensas, ke ĝi bone veturos spite
ventblovo. Li ne sciis, ke mi intencas konstrui
maston kaj velon. Mi dehakis junan abion por la
masto, kaj tiam mi prilaboris la velon. Mi tute
ne povis fari alie krom ridi, kiam mi vidis, kiel
la sklavo staras kaj rigardegas, observante min
velveturigi la boaton. Sed tre baldaŭ li eksaltis,
ekridis kaj manfrapis, vidante min turni la velon
jen unuflanken, jen aliaflanken.

88 R0BIN80N0 KRU80.

Nun; irigi la boaton supren la rivereto, kie ni
tuj elfosas ŝipejon, kaj kiam estis forfluo ni faris
marŝtopilon. Alveninte la jartempo por ekveturi, ni
alportis miajn provizojn por ilin meti surboaton.

Unu tagon mi sendis Vendredon al la marbordo
por havigi ian herbon kreskantan tie. Mi baldaŭ
aŭdis, ke li vokas al mi: "Ho, malĝojo! Ho, mal-
bone! Ho, malbone! Ho, boatoj tie, unu, du, tri!'*
. "Restu kuraĝanime," mi diregis por lin kuraĝigi.
La malfeliĉulo ektremis f ortege, pensante ke la viroj,
kiuj lin alportis ĉi-tien, nun revenis, por lin mortigi.

'*ĉu vi povas batali?" mi demandis.

"Mi pafi, sed tie tri boatoj, unu, du, tri!"

''Ne timu! Tiuj, kiujn ni ne mortigos, certe
ektremos pro la pafilbruo. Nu, ĉu vi volas min
helpi, kaj fari ĝuste tibn, kion al vi estos ordonita?''

''Mi morti, kiam vi diri morti.'*

Mi donis al li trinkon da rumo; kaj tion trink-
inte li ekprenis hakilon kaj du pafilojn, kun ŝarĝo
da kugletaĵoĵ. Mi ankaŭ ekprenis du pafilojn, kaj
ŝarĝis ilin per grandaj kugletaĵoj, kaj pendigis
la grandan glavon miaflanke. De la supro monteta
mi ekvidis tra mia vidilo, ke ĉiu boato alportas
ok virojn kaj unu sklavon. Ili surteriĝis apud

90 ROBINSONO KRVSO.

la rivereto, kie arbetaro kreskis ĝ:is la maro. Ili
kunhavis tri sklavojn firme ligitajn, kaj vi, legante
tion-ci, povas diveni pro kiu kaŭzo ili alportiĝis
ĉi-tien. Mi sentis, ke mi devas provi, savi ilin de
tia terura sorto, kaj ke, por tion efektivigi, estos
necese, ke ni morti^ kelkajn el iliaj malamikoj.
Tial ni ekiris niavoje. Mi fortege ordonis Vendredon,
ke li iradu apud mi kaj ne paf u antaŭ ol komandita.

Ni iradis tutan mejlon for de nia vojo, por ke
ni atingu la arbetaĵon, por kaŝiĝri tie. Sed survoje,
revenis al mi miaj konsciaj duboj, kaj mi pensis,
ĉu mi agus prave, se mi trempus miajn manojn
en la sangon homan? Kial mi estas mortigonta
tiujn, kiuj ne malbonfaris al mi, kaj kiuj min ne
intencas vundi? Ne, kiuj eĉ nescias, ke ili estas
malpravaj, aranĝante tiajn festenojn. ĉu faraĵoj
iliaj ne estas signo, ke Dio lasis ilin (kaj ankaŭ la
genton) al illaj propraj malkleraj koroj? Dio ne
elektis min, ke mi estu juĝanto. Li, kiudiris, ''Ne
mortigu,'' ĝin diris al mi, same kiel al la ceteraj
en la mondo.

Maso da tiaj pensoj altrudis sin ĉe mia animo,
kvazaŭ min avertante, ke mi haltu ĝis plimulto
estos kio postulos mian intermeton, ol tio, kion

ROBINSONO KRV80. 91

mi nun scias. Mi haltadis en la arbetaĵo por observi
la virojn festene, kaj poste ŝteliris antaŭen, Ven-
dredo post mi. Tiamaniere ni iradis ĝis ni venis
al la arbetaĵlimo. Tiam mi diris al Vendredo,
"Suprenrampu ĝispinte tiun arbon, kaj sciigumin,
ĉu vi povas vidi la virojn."

Li iris pensrapide, kaj reveninte diris ke ili
estas ĉirkaŭ la fajro, kaj la ligita viro sur la sablo
estas la sekvantulo, kiun ili mortigos. Sed kiam li
diris al mi, ke la viro estas blankulo miarasa, mia
sango ekbolis miavejne. Du el la bando iris por
senligi la blankan viron, tial, nun estas por mi pafi.

Je la pafilbruo mi vidis ke la viroj eksaltas
de la tero, kie ili sidis. Estis sendube la unua
pafilpafo, kiun ili iam aŭdis. Ili tute ne sciis kien
rigardi. Mi nun demetis mian pafilon, kaj ekprenis
etan pafilon; Vendredo laŭfaris, kaj mi ordonis, ke
li i)afu. Kriegante, la viroj kuris tien kaj reen.

Mi nun kuregis el la arbetaĵo por ke ili min
vidu, mia sklavo sekvante, kompreneble. Ni laŭte
ekkriegis, kaj laŭeble kuris al la blanka viro. Jen
li kuŝis sur la varmega sablo. Mi tratranĉis la
branĉetaĵon aŭ kanon, per kiu li estis ligita, sed
li estis tro malforta por stariĝi aŭ paroli, tial mi

92 B0BIN80N0 KBU80.

donis al li iom da rumo. Li sciigis al ni per laŭeblaj
signoj, kiom li ŝuldas al mi pro ĉio, kion mi faris.

Mi diris, *'Pri tio ni poste parolos, sed nun estas
necese, ke ni savu nian vivon.'' Libere por iri, kien
li elektus, Vendredo kuris tien kaj reen, kaj for-
timigis la virojn. Ili kuregis al siaj boatoj, kaj
baldaŭ troviĝis sur la maro; tiamaniere ni fine
liberiĝis de niaj malamikoj.

La viro trovita sursable, diris al ni, ke sia
nomo estas Karlo, kaj li venas de Hispanujo. Sed
ankaŭ estas alia bezonanta nian zorgadon viro; ĉar
la nigruloj lasis boa^eton sur la sablaĵo, kaj en ĝi
mi ekvidis malfeliĉulon duonmortigitan. Li eĉ ne
povis suprenrigardi, tiel firme li estis ligita kole
kaj piede. Kiam mi tranĉis la ligilojn li profunde
ekĝemis, ĉar li pensas, ke tio signif as mortkondukon.

Kiam Vendredo alvenis, mi ordonis, ke li parolu
al la maljunulo patrolingve, kaj diru al li, ke li
estas libera. Tiu-ĉi bonnovaĵo lin plifortigis, kaj
li sin levis sidiĝe en la boato. Sed kiam Vendredo
ekaŭdis lin paroli kaj rigardis lian vizaĝon, venis
larmoj en miajn okulojn, ĉar mi vidis, ke li kisas
kaj ĉirkaŭprenas la malfeliĉan maljunulon, kaj ĝoje
saltas ĉirkaŭ li; tiam levinte la manoĵn, frapante

R0BIN80N0 KRUSO. 93

sian vizaĝon kaj la kapon, 11 ploras kaj poste, denove
ridas, kantas, saltas. Longatempe, 11 ne povls paroli
al mi, por sciigi mln prl la slgnlfo tuta. Sed fine
11 dlris al mi, ke 11 estas la filo de tiu-ĉi malfellĉa
maljunulo, kies nomo estas Jafo.

Estus malfacila tasko por mi paroli pri ĉiuj
strangaj slgnoj, klujn Vendredo faris por montri sian
ĝojon. Kvln-aŭ-sesfoje 11 enlris kaj ellris la boaton;
sidlgis sln apud maljuna Jafo, kaj surtenis lian kapon
siabruste por ĝin varmlgi; tiam 11 ekfrotadis llajn
brakojn kaj pledojn, kiuj nun estas malvarmaj kaj
rigidaj pro la ligiloj. Mi ordonls Vendredon, ke li
donu al li iom da rumo kaj pano; sed 11 respondls,
''Nenlo havi! Mi malbona hundo, manĝi ĉlo, mem!''
Tuj 11 kuris domon, ne atentante miajn vokadojn
sed kurls cervrapide.'

Hore, li revenis kun kruĉo enmane. La bonulo
Iris tutspace por ke Jafo havu freŝan trinkon el mla
puto; kaj 11 alportis du kukojn; -unu, mi ordonls,
ke li donu al Karlo, kiu kuŝls en la arbombraĵo,
rigida kaj tro malf orta por paroli eĉ unu vorton.

Mi ordonls, ke mia sklavo rume frotadu llajn
pledojn, tion farante, ml ekvidis ke Vendredo
de tempo al tempo turnis la kapon por ke 11

94 BOBINSONO KBU80.

rigardu la maljunulon. Surdorse ni hejmportis
Karlon kaj Jafon de la boato, ĉar ili tute ne povis
piediri. La pordo miadoma troviĝis supre kaj ĉar
la malfeliĉaj malsanuloj ne povis surrampi la ŝtup-
etaron, ni faris por ili tendon el malnovaj veloj.

Mi nun estis reĝo super tri viroj, kiel ankaŭ
maslro de la insulo, ja! mi fiere povis diri, 'lli
ŝuldas al sia reĝo sian vivon, kaj ĝin of erus por mi,
se mi ilin ordonus tion fari.'' Sed mi ne antaŭ-
vidis, ke mia regado tiel baldaŭ finiĝos. Nun ni
devas doni iom da nutraĵo al Karlo kaj Jafo, tial
ni buĉis kaj rostis kapridon, kaj ĉirkaŭ ĝi ni kvar
poste sidiĝis, kaj mi laŭeble feliĉigis ilin.

Post kelke da tagoj. Karlo tute fortiĝis, kaj
mi ordonis lin, ke li fosu iom da tero por semejo,
ĉar estis certe, ke por nutrigi du buŝojn plu, ni
nun bezonos plimulte da greno. Tial ni dissemis
en la semejon la tutan provizon da greno, kiun ni
havas, kaj kelkatempe ni kvar havas da laborado
tiom, kiom ni povas fari. Kreskiginte la greno
maturiĝis, kaj ni eltrovis, ke ni havas sufiĉon.

Mi projektis, ke Karlo kaj Jafo reveturu al la
kontinento por allogi kelkajn el la blankaj homoj,
ĵetitaj sur tiean bordon, por ke ili loĝiĝu kaj vivu

Por savi mian vivon mi mortpafis lin. 95

96 R0BIN80N0 KRU80.

inter ni; tial ili pretigis la boaton, kaj kunprenis
du pafilojn, kaj nutraĵon ĝisdektage. Mi ordonis,
ke ili revenu post semajno, kaj alproksimiĝante,
elpendigu signon por ke ni sciiĝu, kiuj alvenas.

Unu tagon Vendredo ĝojege alkuris al mi kaj
diris, 'lli veni returne! Ili veni retume!'' Mejlon
de la bordo vidiĝis velboato veturanta alteren, sed
mi sciis, ke tiu ĝi ne povas esti, ĉar la boato estas
aliflanke de la insulo. Mi ankaŭ vidis tra mia vidilo
ŝipon malproksimen enmare. Troviĝis dekdu viroj
boate; tri ĉenligitaj, kaj kvar havas pafarmilojn.

Baldaŭ mi vidis, ke unu el la viroj levis sian
glavon antaŭ la ĉenligitaj viroj, kaj mi sentis ke
ĉio ne estas ĝusta. Poste mi vidis ke tri viroj
antaŭe ligitaj estas senligitaj; kaj surteriginte, ili
kuŝigis en la ombron arban. Baldaŭ mi estis ĉe
ilia flanko, ĉar ilia malĝoja kaj ĉagreniĝa vidiĝo
min memorigis pri la unuaj horoj, kiujn mi travivis
ĉe tie-ĉi, kie ĉio envolviĝiŝ.en malgajo.

Mi aliris al tiuj-ĉi viroj kaj diris:

*'Kiuj vi estas, sinjoroj?"

Ili ektimis pro mia voĉo kaj stranga vestaĵo,
kaj ekmovis kvazaŭ ili volus forkuri de mi. Mi
diris, *'Ne timi min, ĉar eble amiko estas apude,

R0BIN80N0 KRUSO. 97

kvankam vi ne tion pensas.'* **Tiuokaze li certe
estas sendita el la ĉielo," diris unu el ili gravmiene,
kaj samtempe demetas la ĉapon antaŭ mi. ''ĉia
helpo venasde ĉielo, sinjoro,'' mi diris. *'Sed kion
mi povas fari, por vin helpi? Vi vidiĝas kvazaŭ
vi havas ŝarĝon da plenkaŭzo enbruste. Mi vidis,
antaŭe, ke unu el la viroj levis sian glavon, kvazaŭ
li intencas mortigi vin.''

La larmoj fluis malsupren la vizaĝo de la mal-
feliĉulo dum li diras, ''ĉu tiu-ĉi estas dio aŭ
homo?'' "Ne dubu pri tio, sinjoro," mi respondis,
**ĉar Dio ne venus en laŭa vestaĵo. Ne, ne timu—
nek troaltigu viajn esperojn; ĉar vi vidas nur homon;
tamen, unu kiu laŭeble faros ĉion, por helpi vin.
Via parolado montras, ke ni estas samlandanoj.
Sciigu al mi tion, kio okazis al vi."

*'Nia afero, sinjoro, estas trolonga por ĝin diri
al vi, dum tiuj, kiuj volis mortigi nin, restas tiel
proksime. Mia nomo estias Paŭlo. lomvorte, sin-
joro, mia ŝipanaro elĵetis min el mia ŝipo, kiun vi
tie vidas, kaj min lasis tie-ĉi por morti. Mipovis
apenaŭ farigi ilin, ke ili englavingu siajn glavojn
jam eltiritajn^r min mortigi. Ili elmetis min kun
la du jenaj viroj, mia amiko, kaj la ŝipoficiro."

98 ROBINSONO KRU80.

''Kien ili iris?" mi demandis.

'Tien, en la arbaĵeton apudan. Mi timas, ke
ili min ekvidis kaj aŭdis; tiuokaze mortigos nin."

'*ĉu ili havas pafarmilojn?"

'lli havas kvar pafilojn; unu, en la boato nun."

"Nu, lasu al mi ĉion fari!''

**Estas du viroj pli malbonaj ol la ceteraj" li
diris. **Kromtiujn, la aliaj reveturigis laŝipon."

Mi juĝis, ke estus plej bone, se mi regparolus al
Paŭlo, kaj mi diris, *'Se mi savos vian vivon regiĝos
duaferoj, kiujn vi devas plenumi.''

Sed li legis miajn pensojn, kaj rediris, "Savinte
mian vivon, faru laŭvole pri mi kaj mia ŝipo, kaj
veturigu ĝin, kien vi plaĉos."

Mi konkludis, ke la du boatgardoj estis surtere,
tial tuj ordonis Vendredon, ke li alportu la remilojn,
la velojn, kaj la pafilojn. Nun la ŝipo estis kvazaŭ
en miajn manojn. Kiam la viroj revenis al la bcato,
ili koleregiĝis, ĉar la boato nun nek havas velon nek
remilojn, kaj ili ne sciis kiamaniere atingi la ŝipon.

Mi aŭdis ilin interparoli, ke tiu-ĉi estas stranga
insulo, ke koboldoj venis al la boato kaj forprenis
la velojn kaj remilojn. Mi povis vidi, ke kolerege ili
kuris tien-reen; jen sidiĝis boate, jen reiris surteron.

452297

100 ROBINSONO KRU80.

Kiam ili aproksimiĝis, Paŭlo kaj Vendredo deziris ke
mi tuj ataku ilin. Sed mi deziris indulgi ilin, kaj
mortigi malmultajn laŭeble. Mi ordonis ke du viroj,
laŭteren rampu manepiede, por ke oni ilin ne vidu;
kaj, alproksimiĝinte ilin, ne pafu ĝis mi ĝin ordonos.

Baldaŭ tri el la ŝipanaro alproksimiĝ:is. Ĝistiam
mi nur aŭdis iliajn voĉojn; sed, alproksimiĝrinte, ke
mi ilin povis vidi, Paŭl kaj Vendredo leviĝis kaj pafis.
Du viroj falis mortpafitaj, la du plej malbonaj el la
ŝipanaro, kaj la tria forkuris. Je la pafilbruo, mi
alkuris, sed estis tiel malluma, ke la viroj ne povis
eltrovi, ĉu ni estas tri aŭ tri dudekoj.

Okazis, kiel mi deziris, ĉar mi aŭdis ke la viroj
demandis: *'A1 kiuj ni devas kapitulaci, kaj kieili
estas?" Vendredo respondis, ke Paŭlo estas kun la
reĝo de la insulo, kiu havis viraregon. Pri tio, unu
ella ŝipanaro diris, ''SePaŭlo indulgos niajnvivojn,
ni kapitulacos.'' ''Tiuokaze'' Vendredo daŭrigis,
"vi sciiĝos la reĝan volon. Tuj Paŭlo parolis al ili:
"Vi konas mian voĉon; se vi demetos viajn armilojn,
la reĝo indulgos viajn vivojn:''

Ili nun ĵetis sin sur la genuojn por indulgigi la
vivon. Mi zorgis, ke ili ne vidu min, kaj promesis
al ili, ke ili vivos, sed ke mi elektos kvar el ili

ROBINSONO KRUSO. 101

por veturigi la ŝipon, kaj ke la ceteraj estos firme
ligitaj por certigi la fidelecon de la kvaro. Tiel
mi montris al ili, kia severega reĝo mi estas.

Kompreneble, mi baldaŭ liberigis ilin, kaj in-
struis ilin por anstataŭi min sur la insulo. Mi diris
al ili pri ĉiuj miaj vivmanieroj, instruis ilin kiel
zorgi pri la kaproj, prilabori la farmon, kaj fari
panon. Mi donis al ili domon, pafarmilojn, laborilojn,
la du katojn; fakte, ĉion escepte Polo kaj mia oro.

Kiam mi sidis sur la supro monteta, Paŭlo
alproksimiĝas. Li etendis la manon por elmontri
la ŝipon, kaj kun kortuŝeco ĉirkaŭprenis min, kaj
diris: '*Mia kara amiko, jen via ŝipo! ĝi tute estas
la via, kaj ĉio, kio estas en ĝi.''

Mi okulrigardis la ŝipon, kiu restis duonniejlon
de la terbordo ĉe la enfluejo rivereta, kaj apud
la loko, kie mi surterigis mian floson. Ja, tie ĝi
kuŝas, la ŝipo, kiu estas liberigonta min kaj alpor-
tos min, kien mi elektos aliri. Ĝi havas la velojn
laŭvente, kaj la flagoj balancis siajn gajajn strek-
ojn en la veriteto. Tia vidajo ĝojvenkis min, kaj
mi svenfalis. Tiam Paŭlo elprenis boteleton, kaj
donis al mi trinkon, sed longtempe mi ne povis paroli.

Tiam Vendredo kaj Paŭlo surŝipiĝis, kaj Paŭlo

102 ROBINSONO KRVSO.

rekomandis la ŝipanaron. Ni ne ekveturis tiunokte;
sed morgaŭtagmeze mi forlasis la insulon— tian
dezertan insulon, kie mi pasigis tian grandparton
de mia vivo— netute trioble dek longajn jarojn.

Reveninte al mia kara naskiĝlando, ĉio ŝajnis
al mi stranga kaj nova. Mi iris al mia antaŭa
hejmo en Jorko, sed tie ne troviĝis iuj el miaj
parencoj, kaj malĝoje mi eltrovis sur iliaj tomb-
ŝtonoj la malĝojan sciigon pri ilia sorto.

Pensante kompreneble, ke mi jam mortiĝis, ili
testamentis al mi nek siajn riĉaĵon nek bienon, tial
mi tre bezonis ian enspezon, ĉar mi kunprenis nur
malmulte da mono kun mi de la insulo. Jenmal-
riĉeco, mi havis la bonŝancon renkonti mian bon-
amikon, kiu iam enprenis min en sian ŝipon. Li
nun trograndaĝis por labori, kaj lia filo nun estris
la ŝipon. Li unue ne rekonis min, sed baldaŭ re-
memoriĝis pri mi post kiam mi diris al li, kiu mi
estas. Mi eltrovis de li, ke la bieno, kiun mi aĉetis
survoje insulon, nun estas multevalora.

ĉar ĝi estis malproksime, mi ne ŝatis iri tien
kaj loĝi tie, tial mi decidis ĝin vendi, kaj post
kelke da monatoj mi ricevis por ĝi tiel multe da
mono, ke mi subite fariĝis riĉulo.

' R0BIN80N0 KRU80. 103

Semajnoj, monatoj, kaj jaroj pasiĝis. Mi havas
bienon, edzinon kaj du filojn, kaj mi neniel estas
juna; sed mi ne povis forigi fortan deziron, loĝante
en miaj pensoj tage kaj en miaj sonĝoj nokte; ke
mi ankoraŭ unufoje vizitu mian karan insulon.

Mi nun ne plu devas laboradi por nutraĵo aŭ por
vivtenado; ĉio, kion mi devas fari, jene: instrui miajn
filojn kiel saĝiĝi kaj boniĝi, kaj mem vivi komforte
kaj observi kiel mia riĉaĵo pligrandiĝas tagon post
tago. Tamen, la dezirego reiri al miaj terdometoj
envolvis min laŭnube kaj mi ne povis ĝin forpeli
de mi; tiel vere estas: "Kiu ajn en osto ennaskiĝis,
ne el karno eliriĝis."

Fine mortiĝis mia edzino, kio estis frapego,
kaj mia hejmo nun estas tiel malgaja, ke mi decidis
ree ekiri surmaron; kaj, kun Vendredo vojaĝi al tiu
4ezerta insulo, kie loĝas miajn esperojn tutajn.

Mi kunprenis provizon, ilojn, vestaĵojn, kaj sim-
ilaĵojn laŭspace, ankaŭ lertmetiistojn por loĝi sur la
insulo. Ekveturante, ni havis favoran venton, sed
ununokte, la ŝipoficiro min sciigis, ke li observis
f ulmon kaj aŭdis pafegon. Je tio, ĉiuj kuris al la
ferdeko, de kie ni vidas grandan lumon, kaj, ĉar
ne estas tero en tiu direkto, ni sciis ke ŝipo certe

104 EOBINSONO KRU80.

brulas surmare iomproksime, ĉar ni aŭdis pafbraon.

La vento ankoraŭ estis f avora, tial ni veturis
al la proksimeco, kie la lumo vidigis, kaĵ post
duonhoro, klarigis al ni, ke marmeze brulas ŝipo
granda. Mi ordonis ke oni pafu kvin pafoĵn, kaj
poste ni atendis la ektagiĝon. Sed noktmeze la
ŝipo eksplodis, la flamoj forŝutis, kaĵ la ŝiprestaĵo
subakviĝis. Ni elpendigis lantemojn kaj daŭrigris
la paf adon tutanokte por sciigi ke iu helpos ilin.

Je la oka horo morgaŭtagmeze, ni eltrovisper
vidilo ke du el la ŝipboatoj, plenaj de viroj, restas
enmare. Nun vidis nin la viroj enboataj, kaj penis
laŭeble, ke ni vidu ilin, kaj duonhore, ni atingis ilin,

Nepriskribla, la sceno, kiu okazis, kiam la mal-
feliĉaj Francoj (tiaj do ili estis) atingis ŝipbordon.
Pri malĝojoj kaj timoj, ĉio tuj prisklibiĝis— sopiroj,
ekĝemoj kaj larmoj fariĝas la tutaĵo ilia, sed tia
ĝoĵkaŭzo vere estis tromulte por homoj malfortaj.

Kelkaj ĝojkriegis kvazaŭ ili krevu la ĉielon,
aliaj ploregis kaj tordis la manojn kvazaŭ en la
profundegaĵo de malĝojo, kelkaj dancadis, ridadis,
kantadis, sed ne malmultaĵ estis mutaĵ, malsanaj,
malfortaj, svenantaj, aŭ duonfrenezaj, kaj vidiĝis
du aŭ tri, kiu dankis Dion.

* -2 • ' "^

lom post iom sur grandaj ŝtipoj.

105

106 R0BIN80N0 KRUSO.

Inter la stranga grupo troviĝis juna Franca
pretro, kiu penis laŭeble kvietigi ilin, kaj mi ob-
servis ke li alproksimiĝas al kelkaj el la ŝipanaro,
kaj diris al ili: *'Kial vi kriegas, kaj elŝiras la
harojn, kaj tordas la manojn, miaj kunuloj? Via
ĝojo estu kora kaj plena, esprimu ĝin liberege,
kaj ĉesigu tiujn-ĉi falsgestojn; levu la manojn
laŭdante; laŭtiĝu via voĉo ne kriegante sed dank-
himnante al Dio, kiu vin helpis el tia granda
danĝero, ĉar tion fari aldonos pacon al via ĝojo.''

Morgaŭan tagon ĉio troviĝis normala, tial mi
dividis kun ili mian provizon, kaj ilin surbordigis
sur renkonitan ŝipon, survoje al Franĉujo, ĉiujn,
krom kvin, kun la pretro, deziris kunigi sin kun mi.

Sed ni nelongtempe veturis, kiam ni renkontis
ŝipon ventegpelitan enmaron, la mastoj perditaj,
kaj ol ĉio pli malbone, ĝia ŝipanaro ne havis uncon
da viando nek pano dum dek tagoj: Mi donis al ĉiu
iom da nutraĵo, kiun ili manĝis kvazaŭ lŭpoj, sed
timante ke trosato kaŭzus la morton, mi haltigis ilin.

Troviĝis en la ŝipo junulo kaj junulino, pri
kiuj la ŝipoficiro juĝis, ke ili jam mortiĝis, kaj li
ne havis la korforton por iri al ili. Mi ^ eltrovis,
ke ili malfortiĝis pro malsato, kaj estas kvazaŭ en

108 ROBINSONO KRUŜO.

la makzeloj de la morto; sed post iom da tempo
ili ambaŭ resaniĝis, kaj, ĉar ili ne deziris reiri al
ilia ŝipo, mi kunprenis ilin. Tial mi jam havis
surŝipe ok pli ol tiam, kiam mi ekveturis.

Post tri monatoj de mia hejmforlaso, mi ek-
vidis mian insulon, kaĵ bone alterigis la ŝipon
flanke de la rivereto, apud mia antaŭa domo.

Irante al Vendredo, mi demandas, ĉu li scias,
kie ni nun troviĝas. Li ĉirkaŭrigardegis, kaj baldaŭ,
kunefrapante la manojn, diris: "Ha, jes! Ha, tie!
Ha, ĵes, ha, tie!" Baldaŭ li ekdancis tiaĝojege, ke
mi lin apenaŭ povis deteni sur la ferdeko. "Nu,
kion vi pensas, Vendredo," mi diris, '*ĉu ni tie-ĉi
trovos ilin, kiujn ni lasis?"

Tutmute li staris tempeton, sed kiam mi parolis
pri maljuna Jafo (kies filo Vendredo estas) la larmoj
fluis malsupren lian vizaĝon, kaj lia koro malĝojiĝis,

''Ne, ne," li diris, *'Ne plu, ne, ne plu."

"Kial vi tion scias?" mi demandis, sed li skuis
la kapon, dirante, *'Ho, ne, ho, ne, li morti longe,
li grandaĝa viro."

Ĵus tiam liaj akraj okuloj ekvidis kelke da homoj
ĉe la supro monteta, kaj li diris, **Mi vidi virojn,
tie, tie, tie!"

Mi liberigis la kompatindulon.

110 ROBINSONO KRVSO,

Mi ne povis vidi signon pri ili, sed ordonis pafi
tri pafojn por anonci, ke ni estas amikoj, kaj ni
baldaŭ ekvidis fumon suprenirantan ĉe la flanko
rivereta. Tiam mi ordigis la boaton, levis pacflagon,
kaj surteriĝis kun Vendredo, la franca pretro kaj
kelkaj el la ŝipanaro. Ni ĉiuj havis armilojn, ĉar
ni ne sciis ĉu troviĝus malamikoj sur la insulo, sed
poste eltrovis, ke singardemo ne estas necesa. La
unua viro, kiun mi ekvidis ĉe la rivereto, estis mia
malnova amiko, Karlo de Hispanujo, kiun antaŭe,
mi prenis el la manoj de la ruĝaj homoj.

Mi komandis al ĉiuj boate, ke ili ne surteriĝu,
sed Vendredon mi ne povis deteni, ĉar li ekvidis
maljunan Jafon. Ni staris rigardante lin, kiel li
kvazaŭ flugas al la maljunulo laŭsage, kaj ĉirkaŭ-
prenas lin, karesis kaj sidigas lin en la ombron;
poste, li forstaras spaceton por rigardi lin tutanime
en okuloj, simile al oni rigardas artverkon. Tiam,
manoen mano li kondukas lin tien kaj reen laŭ la
marbordo, iafoje venante al la boato por alporti al
li kukon aŭ trinketon da rumo; poste, li residigis
lin sur la teron, dancadis ĉirkaŭ li, dume dirante al
li strangajn rakontojn pri ĉio, kion li vidis de
kiam li kaj maljuna Jafo laste kunestis.

R0BIN80N0 KRVSO. 111

Karlo kaj liaj amikoj portis pacflagon lau la mia,
kaj unue, Karlo ne eltrovis kiu mi estas; sed, kiam
mi parolis kun li lialingve, li suprenĵetegis la
brakojn, kaj diris, ke li hontas ne rekonante la
vizaĝon de la viro, kiu foje venis por savi lin. Li
kore premis mian manon, kaj poste kondukis mi al
mia antaŭa domo, kiun li nun transdonis al mi.

Mi ne eltrovus la lokon pli malf acile se mi neniam
loĝus tie: la arboj estis tiel multaj kaj densaj, ke
neniu povis atingi la domon alie ol laŭ tiaj kaŝitaj
vojetoj, kiujn povis eltrovi nur tiuj, kiuj ilin faris.
"Kial vi konstruis tian fortikan palisaron ĉirkaŭ
vi?''mi demandis; sed Karlo respondis, ke mi mem
konsideros ke estas necese tion fari, certe post
kiam mi aŭdas pri ĉio, kio okazis.

Tiam li venigis la antaŭajn ŝipanojn de la ŝipo
de Paŭlo, sed mi ne povis diveni, kiuj ili estas,
ĝis Karlo diris, ''Jen, sinjoro, estas kelkaj el la
viroj, kiuj ŝuldas al vi la vivon."

Tiam, ili vice venis al mi, ne kvazaŭ antaŭe,
malĝentila ŝipanaro, sed simile al altranguloj, kiuj
estas kisontaj la manon de sia reĝo.

La unua afero por mi estis aŭdi pri ĉio, kio
okazis sur la insulo de kiam mi ĝin lasis.

112 ROBINSONO KRUSO.

Taŭgas, ke mi jen paŭzu mian rakonton por
diri ke kiam mi estis lastfoĵe sur la insulo, mi
elsendis Karlon kaj Jafon al la kontinento por
allogi kelkaĵn el la amikoj de Karlo, kiuĵ ĵetiĝris
tien sur la marbordon survoje de Hispanujo. Kom-
preneble mi tiam neatentis, ke ŝipo troviĝas tiel
proksime por alporti min al mia naskiĝlando.
Tial, reveninte al la insulo, Karlo kaj Jafo trovis,
ke mi jam foriris, kaj anstataŭ ol mi, jen troviĝis
kvin fremduloj.

Tiuj-ĉi kvin viroj estis parto da ŝipanoj, kiuj
elĵetis Paŭlo el lia ŝipo. Du el ili, kies nomoj
estas Samo kaj Jo, ne estis tiaj malbonuloj kiel
siaj kunuloj, kiuj estis bando da friponegoj, kies
ĉefo estis nomita Vilhelmo. Forirante de la insulo
en la ŝipo de Paŭlo, mi kunprenis Samon kaj Jon
surŝipe, sed ĵus kiam mi estis ekveturonta, ili eniris
unu el la boatoj de la ŝipo, kaj reveturis al la
insulo por kuniĝi kun siaj tri amikoj.

Mi nun estas rakontonta, precize laŭ mi ĝin
aŭdis de Karlo, ĉion, kio okazis sur la insulo de
kiam mi ĝin forlasis. Vidante, ke siaj du kunuloj
revenis por kuniĝi kun ili, Vilhelmo kaĵ liaj anoj
bojkotis ilin, nek permesis al ili loĝi kun ili nek

is^.^

114 ROBINSONO KRU80,

partopreni en la nutraĵo. Tial Samo kaj Jo devis
vivi laŭeble por si mem per severa laborado, kaj
ili domiĝis flanke de la insulo, kie ili konstruis
kabanon kaj budon, kaj elfaris farmon.

Por ke mi estu justa al Vilhelmo mi ĉi-tie
devas diri, ke, kvankam li estis malbonulo, li faris
du bonfaraĵojn, kiam Karlo kaj liaj amikoj revenis
al la insulo: li donis al ili nutraĵon por manĝi,
kaj li metis en la manojn de Karlo mian letereton,
kiel ankaŭ longan rulpaperon, sur kiun mi jam
elskribis, kiamaniere ili povos baki panon, zorgi
pri la kaproj, dissemi la grenon, sekigi la vin-
berojn, kaj fari potojn kaj argilvazojn, laŭ mi faris.

Dum iom da tempo Karlo kaj lia anaro pros-
peris en mia antaŭa heĵmo: ili havis la uzon de
ambaŭ domo kaj kavemo, kaj en-el-iris laŭvole.

Karlo kaj Jafo faris la laboron, sed pri Vil-
helmo kaj liaj anoj, ili nenion faris esceptinte
mortpafi birdojn ĉe la marbordo. Nokte reveninte
hejmon, ili sendankeme manĝis de ĉia bonmanĝajo
en la domo, plie agis laŭ la hundo en la stalo de
la bovo: ne dezirante manĝi, ili ne permesis la
ceterajn mangi. Ne decus paroli pri tiaj aferetoj,
sed pro ili fine okazis disputego kun la ceteraj, kaj

ROBINSONO KRU80. 115

ilia malamo tiom kreskis, ke kamo kaj sango ne pli
longe povis tion elporti.

Reveninte de la kontinento, Karlo— kiun mi nun
nomos **ĉefo" ĉar li ĉefis la ceteraj— volas permesi,
ke la kvin viroj el la ŝipanaro de Paŭlo loĝu en
la domo, kiel bonamikoj ; sed, la tri f riponoj ne volis
aŭdi pri tio; tial la ĉefo donis al Samo kaj Jo grenon
por dissemi, kaj iom da pizoj, kiun mi antaŭe lasis
sur la insulo; ili baldaŭ lemis fosi, kaj planti, kaj
fari plektbarilojn ĉirkaŭ la kampo, laŭ tiu, kiun mi
priskribis por ili; kaj, vivi virte.

Tion observante, la tri malbonuloj estisĵaluzaj;
ektedis kaj ekenuis ilin; dirante, ke la insulo al
si mem apartenas, kaj neniu, ne pagante luprezon,
havas rajton starigi konstruaĵojn sur ĝi. Samo kaj
Jo unue pensis, ke tio estas ŝerco, kaj diris, *'Venu,
sidiĝu, kaj rigardu, kiajn belajn domojn ni konstruis;
kaĵ diru al ni, kiom da luspezoj vi deziras, ke ni
pagu, kaj en kia monspeco vi preferas gin ricevi."

Sed Vilhelmo baldaŭ klare montris, ke ili ne ŝercas;
ĉar, li ekbruligis torĉon, kaj ĝin almetia al la dom-
tegmento, kaj ĝin bruligus, se Jo ne tuj surmetus
sian piedon sur la torĉon kaj estingus ĝin. Tio, tiom
f uriozigis Vilhelmon, ke li lin atakis per stango,

116 BOBINSONO KBUSO.

kiun li tenas en la mano, kaj nun okazis kruelega
batalado, kiu finiĝis tiamaniere, ke la tri friponoj
forkuregis. Sed tempete, ili revenis kaj piedpremis
la grenon, kaj mortpafis la kapridojn.

Fine la malamo de Vilhelmo kaj liaj anoj tiom
pligrandiĝis, ke ununokte, ili ekiris kun pafarmiloj
por mortigi Samon kaj Jon dumdorme. Sed veninte
al iliaj kabanoj, ili neniun trovis; kaj Vilhelmo diris,
'*Ha! jen la nesto, sed la *birdoj' forflugis!" Tiam
ili disrompis ĉion kion ajn ili povis ruinigi, ne lasante
bastonon, nek signon por montri kie la kabanoj
antaŭe staris; Jcaj ili elradikis ĉiujn arbetojn, kaj
disĵetis ilin renverse.

Aŭdante pri la friponaĵojn, la sango de Karlo
kaj liaj anoj ekbolis; sed ĉio, kion Vilhelmo diris,
estas, **A1 vi sinjoroj 'Aĉuloj' de Hispanujo, ni faros
tielsame, se vi ne ŝanĝos viajnmanierojn." Tiam
Karlo deprenis iliajn pafilojn kaj tranĉilojn, kaj
ordonis, ke ili estu ĉenligataj. Sentante tian pikan
revenĝon, la tri friponoj baldaŭ malvarmetiĝis, kaj
deziregis paciĝon, kaj rericevi siajn armilojn, kaj
liberiĝi. La ĉefo diris al ili, ke li iutempe liberigos
ilin; sed ke li ilin ne domigos, kaj ke li ne redonos
la pafilojn antaŭ ol tri aŭ kvar monatoj.

118 R0BIN80N0 KRUSO.

Fine, ili petegis ke Karlo kaj liaj anoj ilin
reenmetu, kaj donu al ili panon por mangi, ĉar ili
ne havis alie ol ovaj nutraĵon ĝisnune. Sed la
ĉefo diris, ke li neniom cedos ĝis poste ili ĵuros
rekonstrui la kabanojn detruitajn. Tiam ili alĵuris.

Unu tagon Vilhelmo kaj liaj du kamaradoj
kaprice iris al la kontinento por kapti kelke da
ruĝaj homoj, kaj hejmporti ilin por sklavoj, pjor
ke ili faru la tedlaboron.

Ĝoje Karlo deziregus forestigu tiajn virojn, pri
kiuj li neniam povis konfidi, sed bonafide diris al
ili, kiel malsaĝa li konsideras la projekton. ' Tamen,
ili estis decidaj, kaj li donis al ili el la provizo
ĉion, kion ili bezonos, kaj boategon por la veturo;
kaj ilin adiaŭante, neniu pensis, ke ili revenos al
la insulo. Sed jen! post tri semajnoj ili ja revenis.
Ili diris, ke ili trovis teron post du tagoj, kaj la
ruĝaj homoj donis al ili radikojn kaj fiŝojn por
manĝi. Ili kunportis ok gesklavojn, tri virojn kaj
kvin knabinojn, doninte antaŭe al la bonmastro
hakilon, fosilon, ŝraŭbon, kaj malnovan ŝldsilon.

Konceme tiuj-ĉi junaj sklavinoj Kŭrlo kaj la
ceteraj viroj ne deziris edziĝi kun ili, tial la kvin
viroj el la ŝipanaro de Paŭlo lotis, kaj ĉiu ricevis

' T3*

ĉu vi ne konas min?

119

:120 ROBINSONO KBUSO.

unu kiel edzinon, sed la sklavoj faris la laboradon,
kvankam ne estis multe da laboro por ili. Tamen,
unu el ili forkuris al la arbetaĵo, kaj ni ne povis
lin trovi; kaj ĉar kelkaj el la sovaĝaj gentoj al-
venis sur la insulo por festeni kaj dancadi, Karlo
iom timis, ke li reiris kun ili, kaj reveninte hejmon
sendanĝere, li certe diros sian genton pri la loĝejoj
de la blankuloj.

Unu nokton Karlo sentis tre malkvieta enanime,
kaj tute ne povis dormi. Li kuŝiĝis sed ne trank-
viliĝante li leviĝis kaj rigardis eksteren. Li ne
povis vidi ion, ĉar la nokto estis tro malluma, kaj
li rekuŝiĝis. Sed ne estas ripozo. Ne sciante la
kaŭzon de tia senrii)ozo, li vokis unu el siaj kun-
uloj, parolante al li pri liaj timoj. *'Kion vi diras!''
respondis li, "eble sovaĝa gento surteriĝis, kaj ilia
boatbruado vin maldormigis. "

Tiam ili rapidis al la supro monteta, kien mi
ofte iri&; de tie ili vidis tra vidilo boataron da pli
ol dudeko da boatoj, plenaj je viroj havante paf-
arkojn, sagojn, bastonegojn, glavojn lignajn, kaj
similajn batalilojn; kaj certiĝis, ke la alvenantoj
estas bando da sovaĝuloj; venante por rabegi la
blankulojn.

122 R0BIN80N0 KRU80.

Hiaj boatoj ankoraŭ estis malproksime enmare,
tial Karlo kaj anoj havas kelke da horoj por pri-
pensi tion, kion faru. Lia nombro estante tiom
malmulta, Karlo konsideris saĝe kaŝi kaj gardi.

Unue, ili sendanĝeriĝis la edzinojn kaj provizojn
en la arbaro densparte. Tiam, tuj kiam ili vidis,
ke la ruĝuloj surteriĝis kaj aldirektis la iradon, ili
enpelis la kaprojn en la arbaron por vagadi laŭvole,
por ke la ruĝaj homoj opiniu ilin sovaĝaj.

Tuj Karlo kaj anoj grupiĝis, memstare kaj brave.
Du virinojn oni ne povus deteni, kiuj ekiris por batali
paf arke. Karlo, ĉef o de la insulo ĉefis, sed li nomis
Vilhelmon, komandanton de unu grupo, ĉar li nun
montris tiom da fideleco, saĝeco kaj akra sento, ke
ĉiuj juĝas bone pri lia lerteco kaj fervoro.

Ne havante armilojn por ĉiuj, la ĉefo donis al
la sklavoj, longan stangon najlpintan, kaj hakilon
iliaflanke. Ili postenis en la arbetaĵo apud la loko
Bur kiu antaŭe staris la kabanoj bruligitaĵ, kr j tie
ili atendis la ruĝajn homojn.

La kontraŭuloj nun alpaŝis kun maltimaĵ kaĵ
kruelegaj mienoj; ne orde sed amase diskure, alla
loko kie Karlo atendas ilin. Kiam la unua bando
tiom alproksimiĝis, ke ili estas en pafspaco, Karlo

123

124 R0BIN80N0 KBUSO.

ordonis, ke siaj anoj pafu unuigite sur ilin; pbr ke
tiuj, unue aperante falu mortigitaj, kaj ke teruro
kaj timego ekkaptu la ceterajn.

Tiam la ĉefo kaj grupo eliris el la arbarlimo,
kie ili ĝistiam atendis, kaj tiam triflanke atakis la
malamikojn pafilkape, glave, bastone, tiel brave, ke la
ruĝuloj laŭte ekkriegis kaj forkuris laŭeble. ĉar
la ĉef o ne volis postsekvi ilin, ili sendanĝere revenis
marbordon, kie kuŝas iliaj boatoj.

Sed nefiniĝis ilia malvenkego; ĉar, tiutage blovis
granda ventego, tial la boatoj ne povis ekveturi;
kaj, tiunokte la alfluo ŝovis la plej multon da la boatoj
tiel alte surteron, ke ili apenaŭ povis surmariĝi, kaj
la ondoj disrompis kelke da ili.

Tagiĝon, vidante, kiel troviĝis la aferoj, la ĉefo
diris: "Se ni permesos tiujn virojn, ke ili eniras
en siajn boatojn kaj r^iras, ili sciigos al la ceteraj
el la gentoj surkontijientaj, ke ni estas tie-ĉi, 'kaj
militoj neniam finiĝos tiel longe kiel ni vivos; sed,
se ni ilin detenos tie-ĉi, kaj agos bone al ili, ili
ne malutilos nin." Tial, por certigi, ke ili ne lasu
la insulon, la ĉefo ordonis ke iom da ligno de seka
arbo alportiĝu, kaj bruligu la boatojn.

Tion vidante, la ruĝuloj kuris ĉirkaŭ la tuta

126 R0BIN80N0 KRU80.

insulo kun laŭtaj kriegoj freneze, tiel ke Karlo
unue ne scias kion fari pri ili; ĉar, ili piedpremis
la grenon, kaj elŝiras la vinberujojn ĝuste kiam
la vinberoj maturiĝis, kaj f aris multe da dif ektaĵo.

Fine la ĉefo sendis la maljunan Jafon por diri
al la ruĝaj homoj sialingve; ke, bone estos alili; ke,
indulgos ilian vivon; ke, donos parton da la insulo al
ili por loĝejo, se ili restos laŭlime, kaj grenon kaj
rizon por planti, kaj panon por manĝi ĝis la rikolto.

La malfeliĉuloj treege ĝojis, ĉar ili ricevas
tiajn bonajn pacigojn, kaj ili baldaŭ lemis fari
ĉiuspecojn da objektoj el kano kaj ligno, kiel seĝoj,
skabeloj kaj Iitoj;kaj ili ĉion faris lerte, postkiam
instruiĝis. De tiam ĝis mi revenis al la insulo ne
vidis miaj amikoj sovaĝulon.

Kiam mi aŭdis tiun rakonton de Karlo, mia
koro frapas rapide pro la grandaj danĝeroĵ, kiujn ili
travivis; sed mi ĝojis ĉar nun loĝas pace tiuj gentoj
de la Granda Raso en tia spaceto sur mia insulo,
kiu unue ne enhavis iun krom mi.

Mi miris pro la ŝanĝo sur la insulo; la arboj
kreskiĝinte, dometoj konstruiĝinte, kaj la granda
parto de la tero kulturiĝinte. La dometo de Vil-
helmo ja estis artverko; ĝi havas fortikajn fostojn

128 UOBINSONO KRUSO.

ĉe la kvaranguloj; la muroj kaj la tegmento estis
faritaj el kanoj arte plektitaj; ĝi havas tegmenton
rizpajlan, kaj grandegan folion supre por ĝin ŝirmi
kontraŭ la sunbrilo.

Mi nun diris al Karlo, ke mi ne venis por
forpreni lian viraron, sed por alkonduki homojn, kaj
por alporti ĉion tian, kion ili bezonos, por ke ili
povu gardi siajn domojn kaj kuraĝigi iliajn korojn.

La morgaŭan tagon mi faris festenegon, kaj
la kuiristo de la ŝipo venis surteron por ĝin pretigi.
Ni alportis kelkajn postkvaronojn da salbovaĵo kaj
porkaĵo, pelvon da punĉo kaj iom da biero kaj
f rancaj vinoĵ ; Karlo donis al la kuiristo k vin kapridojn
por rosti; tri, elsendonte al la ŝipanaro por ke ili
siaparte povu festeni freŝviande de la terbordo.

Mi donis al la viroj tutan vestaron, ambaŭ por
varmaj kaj malvarmetaj tagoj; robojn kal ŝalojn
por la edzinoj; ne estas neceso por mi diri, kiom
ili ĝojis pro tiaj donacoj. Tiam mi elprenis sufiĉan
provizon da iloj; ĉiu viro ricevante fosilon, rastilon,
hakilon, levilon, segilon, tranĉilon, armilaron kaj
ĉion, kion ĉiu eble bezonos.

Vidante, ke regas bonvolo ĉiuflanke mi kondukis
surtere, la gejunulojn, kiujn mji antaŭe prenis el la

^:^y^^i^

130 ROBINSONO KRUSO.

duonmorte de malsato. La 'knabino estis edukita
zorge, kaj ĉiuj sipanoj ŝin laŭdas. Ambaŭ ŝi kaj
la junulo deziris resti sur la insulo, laŭe la franca
pretro; tial mi donis al ĉiu i)econ da tero, sur kiu
ili konstruis tendojn kaj garbejojn.

Mi estis alkondukita kun mi lertmetiistoĵnal la
insulo, unu el kiuj povis elfari ĉiajn aferojn, tial mi
nomis lin **Jako de ĉiametio.'*

Unu tagon la franca pretro demandis min ĉu
mi lasos Vendredon sur la insulo. **ĉar i)erli,'Mi
diris, '*mi povus paroli al la ruĝaj homoj ilialingve,
kaj instrui ilin pri la diaj aferoj; kaj, ĉu estas necese,
por mi diri, ke tio estas la kaŭzo, pro kiu mi venis
ĉi-tien.'* Mi sentis, ke mi ne lasus Vendredonpor
la tuta mondo, tial mi respondis, ke se mi decidus lasi
lin, mi estus certa, ke Vendredo ne lasus min.

Eltrovinte, ke ĉio estas bonstata sur la insulo,
mi rebonstatigis mian ŝipon, por ke mi unufoje plu
lasu tiun terbordon.

Irante fine al la ŝipo, la junulo, pri kiu mi ĵus
parolis, alproksimiĝas kaj diras, "Sinjoro, pretron
vi kondukis ĉi-tien kun vi, kaj dum vi ankoraŭ
ĉeestas ni deziras la edziĝon de du el ni." ŝajnis
al mi certe, ke unu estas la junulino, kaj ke la junulo

132 ROBTNSONO KRUSO.

deziras edziĝi kun ŝi. Tial mi parolis iom varmvoĉe
kaj diris al li, ke li bone pripensu la aferon, ĉar
la ĵunulino ne estas edukita samrange laŭ li. Sed
ridetante li diris, ke mi juĝas malprave; estas
Jako de ĉiametio, por kiu li petegas.

Tion aŭdante, mi multe ĝojis, 6ar mi sciis, ke
la junulino estas laŭeble bona, kaj mi jugis, ke
Jako estas bona; tial, samtage mi donis ŝin al li,
por ke ŝi estu lia edzino. Ili estis havontaj pecegon
da tero por kreskigi rikolton sur gi, kaj domon, kaj
budojn por iliaj kaproj kaj provizoj.

La insulo nun estis planata jene: Okcidentparto
resti senkultura, tiel ke surteriĝante, la sovaĝaj
gentoĵ povos veni-deiri, neĝemante iun. Malnova
domo esti por la ĉefo kaj ĉiuj la arbetaĵoj nun
etendanteĝis la rivereto; sudparto por la blankulo j ;
kaj la nekulturita parto de la insulo por la ruguloj
kies boatojn ni bruligis.

Mi pripensis, ke estas unu donaco, pri kiu mi
ĵam ne pensis, nome la libro de la Dia Vorto; kiun
mi sciis, donos al ili novan forton por laborado,
kaj helpos al ili elporti la tentojn de la vivo.
Tial mi ordonis, ke ĉiuj kolektu ĉirkaŭ mi, kaj
levante tiun-ĉi Ceflibron, jni diris, "Ĝin ŝatu! Ĝin

ROBINSONO KRU80. 133

metu al la koro! ĉar ĝi enhavas vortojn, kiuj elvenis
el la lipoj de Kristo nia Sinjoro, kiujn Li parolis
al ni ame, por nin tiri al Si mem. Ĝisnune, vi ne
havis tian libron sur la insulo. Sendube, tiuj-ĉi riĉaj
kampoj; tiuj-ĉi riĉaj rikoltoj; tiuj-ĉibrilaj ondoj, kiuj
lavas la bordojn ĉirkaŭante vin, pruvos al vi, ke estas
Granda Dio, Dio de amo; sed, tia evidentaĵo ne estas
sufiĉo, ne dirante al ni pri la saĝeco kaj la amo de
Dio; kaj nin lasas en mallumo pri la mondo venonta,
mondo brila pro amo kaj paco; kaj, kiel ĝin atingi.

Nun estinte sur la insulo unu monaton; kvinan
tagon de Majo mi denove ekveturis kun mia bona
Vendredo, ĉiuj dirinte al mi, ke ili restos ĝis mi
revenos por forporti ilin.

Ferdeke, mi ĵetis longan rigardon sur ilin, kaj
tiam kaŝis mian vizaĝon en la manojn.

Veturinte tri tagojn, kvankam la maro estis
glata kaj trankvila, mi vidis, ke ŝajnas iom nigra
ĝi unuloke, kaj aŭdis, ke unu el la ŝipanoj krias
**Teron!'' Sciante, ke la terbordo ne estas prok-
sima, mi ne povis diveni la kaŭzon; tial mi ordonis
la ŝipoficiron, ke li supreniru la maston ĝispinte
por eltrovi per la vidilo tion. Li malsupreniris kun
la malbonnovaĵo ke troviĝas multe da dudekoj de

134 BOBINSONO KBU80.

boatetoj, plenaj je sovaguloj, rapide alproksimiĝantaj
kun kruelegaj mienoj.

Venante pli proksimen, mi komandis, ke la veloj
estu faldataj, kaj la ŝipo haltigata, kaj sciante, ke
la plejmalbonaĵo, kiun tiuj viroj povos fari, estus
nian ŝipon bruligi mi mallevigis la boatojn, alligante
unu al la antaŭa kaĵ unu al la posta parto de la ŝipo.

Tiamaniere ni atendis la malamikon, kaj tempete
ili nin atingis, intencante, mi pensis, nin ĉirkaŭi.
Unue ili ektimegis pro la grandeco de^ la ŝipo, sed
baldaŭ tiom alproksimiĝis, ke niaj ŝipanoj signodonis
lin, ke ili foriĝu, neintence, tio kaŭzis batalon kun
ili. Ili pafis sur niajn boatojn nubon da sagoj,
kiujn niaj 'ŝipanoj detenis per tabuloj por ŝildoj.
Ni ne pafis sur ilin, kaj post duonhoro ili foriĝis
enmaron, kaj poste denove revenis al nL

Mi ordonis, ke miaj ŝipanoj ordigu la pafilojn,
kaj sin kaŝu por esti sendanĝeraj pri la sagoj, se
ili pafus; tiam mi sendis Vendredon sur la ferdekon
por alvoki la sovaĝulojn ilialingve, kaj demandi,
kion ili intencas. Eble ili ne koffiprenis, kion li
diras, sed tuj, kiam li ekparolis, mi aŭdas lin ek-
krii, ke ili estas pafontaj. Estis tro vere; ili flugigis
densan nubon da sagoj, kaj al mi estis profunda

B0BIN80N0 KBU80. 135

malĝojo ke Vendredo falas mortpafita. Neniu alia
estis proksime, sed li estis mortpafita per tri sagoj,
kaĵ tri plu f alis apuden. Mi tiom f renezigis, ke mi
ĝojus subakvigi ĉiujn ilian boatojn, tial mi allasis,
ke la viroj ŝargis kvin pafilojn per kugletaĵo kaj
kvin per kuglaĵo, kaj mi redonis al ili tiel kruelegan
pafadon, kiel ili antaŭe neniam vidis.

Tiam stranga sceno montriĝis al niaj okuloj,
kaj neniaj vortoj povas priskrihi la teruron kaj
timegon, kiuj ekkaptis ilin ĉiujn, ĉar la plejmulto
el iliaj boatoj estis fendataj kaj subakvigataj— tri aŭ
kvar per unu paf o. La ceteraj f orveturis remileble.

Ni enprenis unu malf eliĉulon, kiu naĝis vivsave,
sed lia parolado estis tiel stranga, ke kombruo laŭ
multe sciigus al mi. Unue, li ne volis manĝi aŭ
paroli, kaj timante ke li mortsopiru, por kuraci lin,
ni lin forportis boate, kaj ĵetis en la maron, kaj
signodonis al li, ke ni ne savos lian vivon, se li ne
parolos kaj manĝos. Li nagis ĉirkaŭ kaj ĉirkaŭ la
boato, kaj fine signodonis, ke li faros kiel ni al li
ordonos, tial ni enprenis lin en la boaton.

Post lemiginte iom da vortoj, li diris al mi, ke
lia gento kaj kvar plu alvenis kun reĝoj por batalegi.

'*Sed kial,'* mi diris, '*kaŭzis ilin alproksimiĝi

136 ROBINSONO KRUSO.

al ni?" Al tio li rediris, **por ke vi vidu batalegon."
Tiel, pro tio, mortiĝis Vendredo, kiu tiomjare,
estis tiel bona kaj fidela al mi! Mia koro malleviĝis
pro malĝojo. Ni envolvis lin en mortkitilon, kaj
kun profunda malĝojego, entombigis lin en la maro.
Favoran venton, ni veturis al ĉiuj Sanktuloj
Golfeto, kaj tie ni trovis la unumastŝipon, kiu ni
antaŭe alkondukis tien de la hejmlando, kaj kiun
mi intencis alsendi al mia insulo kun viroj kaj
provizaĵoj, post kiam mi sciigus, kiel trovigis ĉio tie.
ĉar unu el miaj ŝipanoj deziregis reiri al la
insulo en ĝi, mi diris, ke ĉiuokaze li tion faru, tial
mi transdonis al li por lia sklavo la ruĝulon, kiun
mi havas sur la ŝipo. Mi ankaŭ eltrovis, ke unu
viro, timante la eklezion Hispanujan, ĝojus, setie 11-
kunedzino kaj du filinoj loĝus sendanĝeraj; tial mi
alkondukis ilin surŝipon, kaj sendis kun ili tri lakto-
bovinojn, kvin bovidojn, unuĉevalon, kvar ĉevalidojn,
kaj dudekon da porkoj: ĉiuj, mi poste aŭdis, alvenis
sendangere. Lasinte mian insulon nun por ĉiam
mi nun nenion plu diros pri ĝi. Mia vivrestaĵo
pasiĝis pleje en landoj laŭ malproksimaj de hejmo.
De la Golfeto de ĉiiij Sanktuloj mi veturis rekte al-
Bona Espero. Tie mi lasis la ŝipon, por resti surtere.

Mia koro ittalĝojegis kiam Vendredo mortis.

137

138 R0BIN80N0 KRV80.

Mi tuj amikiĝis kun diverse viroj de Francujo,
kaj du Hehreoj, kiuj antaŭe venis al la promontoro
por komerci. Mi trovis, ke iom da komercaĵoĵ,
kiuĵn mi alportis kun mi de la heĵmo multege
valoras, kaĵ vendante ilin, mi ĝaĵnis multan monon,
kaj mi aĉetis alteprezajn ŝtonoĵn, ĉar tiuj postulas
nur malgrandan spacon.

Pasiginte naŭ monatojn ĉe la Promontoro de
Bona Espero, ni pensis, ke estus la plej bona
af ero, kiun ni povas fari, dungi ŝipon, kaj velveturi
al la Spicaj Insuloj por aĉeti kariofilojn; tial ni
dungis ŝipon kaj virojn por ĝin' veturigi, kaj ek-
veturis. Ni veturis de haveno al haveno diverse,
aĉetis kaj vendis komercaĵojn. kaj pasigis ses
jarojn en tiu-ĉi parto de la mondo.

Fine ni pensis, ke ni foriros kaj serĉos novajn
scenejojn; kaĵ baldaŭ ni renkontis strangan klason
da homoj, kiel vi diros, leginte tiun-ĉi rakonton,
kaj rigardinte la illustraĵojn. .

Surteriĝinte, ni aĉetis grandan domon kanan, kiu
kavas ĉirkaŭ ĝi altan kanan palisaron, por ekster-
adi ŝtelistojn, da kiuj, ŝajnis al mi, estas multe en
tiu lando. La nomo de la urbo estas ĉingo, kaj
ni eltrovis, ke la foiro kiu teniĝis tie unu fojon

BOBINSONO KBU80. 139

ĉiujare ne okazos gis post tn aŭ kvar monatoj; tial
mi ordonis, ke la ŝipo reveturu al la Pfomontoro,
ĉar ni intencis nun restadi iom da tempo en tiu
parto de la mondo, por iri ĉirkaŭrigardante de loko
al loko, kaj poste reveni al la foiro de ĉingo.

Mi unue iris al urbo tre vidinda, iom de la
terbordo, konstruis kun rektaj stratx)j kvadratangule.

Sed mi devas diri, ke reveninte al mia naskiĝa
lando, mi miregis pro la flataĵo de miaj konatoj pri
la riĉeco kaj kpmerco tiuparto monda, ĉar, mi trovis,
ke la viroj estas nur amaso da sklavaĉoj, kiuj povas
fanfaroni nur pro malmulto da artoj aŭ lertaĵoj, kaj
ke iliaj manieroj estas preskaŭ tiel krudaj kiel tiuj
de la rugaj homoj, kiuĵn mi lasis sur mia insulo.

Kia estas ilia komerco kompare al la nia, aŭ de
Francujo aŭ Hispanujo? Kiaj estas iliaj havenoj kun
malmulto da ĝunkoj kaj barkoj, kompare al niaj
multenombroj ŝiparoj? Unu el niaj militŝipoj povus
subakvigi ĉiujn iliajn ŝipetojn, unu vico da Francaj
soldatoj venkus ĉiujn iliajn bravulojn; nii estas
dirota la samon pri iliaj havenurboj, kiuj ne povos
elteni unu momenton tian sieĝon, kia ni sieĝus ilin.
Post tri semajnoj ni venis al ilia ĉef urbo, kie ni
havigis grandan provizon da teo, ventumiloj, ŝaloj»

140 ROBINSONO KRU80.

pletoĵ, kaj kruda silko, kion ni metis sur la dorsojn
de niaj muloj, kaj ekiris norden. Estis kun ni kelke
da riĉaj Skotoj, kiuj venis tien por komerci.

Sciante, ke survoje ni eble renkontus ĉiuspbcaĵn
riskojn, ni kunprenis viraron por deteni la sovaĝ-
ularon, vagante de loko al loko tra la tuta lando.
Ni havis kvin gvidistojn. kaj ĉiujn niajn monerojn
ni kunmetis en unu monujon por aĉeti nutraĵon
survoje, kaj por pagi niajn gvidistojn.

Ni elektis ĉefon por komandi, se estus necese
batali por la vivo, kaj ni multe bezonis lian lertecon.

ĉiuflanke, ni vidis homojn fabrikante tasojn,
pelvojn, kaj botelegojn ĉiaforme elpenseble el bela
argilo, kaj tio estas la argilaĵo, kiu ĥavas tian famon:
la ĉefkomercaĵo en tiuparto monda.

Unu objekton, diris la gvidisto, li montros al mi,
kiun oni ne povas vidi aliloke (kaj kiun mi vere
ne povis ridmoki, kiel pri multaj aferoj, kiujn mi
vidistie), jen estas domo tute konstruita el samaĵo
laŭ la teleroj kaj tasoj, kiujn ni uzas, sed multe
pli bela. "Kiel granda estas tiu-ĉi domo?'* mi
demandis, **ĉu ni povas meti ĝin sur muldorson?'*
*'Sur muldorson!" respondis la gvidisto, '*Ja, du
dekoj da homoĵ loĝas en ĝi." Tiam li kondukis

ROBINSONO KEUSO. 141

nin por vidi tiun-ĉi strangan vidaĵon, kiu vere estad
granda domo, konstruita per palisetoj, sur kiuj estis
pendigitaj plataĵojn el la plej bona materialo,
kiun oni povas fari el argilo. Ĝi havas brilan
glazuron sur ĝi, kiu brilas en la sunlumo kvazaŭ
vitro. ĉe la flankoj de la domo estas folioj kaj
helikformaj omamoj, pentritaj per blua kolorilo,
kaj la ĉambraj muroj estis faritaj el malgrandaj
platoj en ĉianuanca ruĝaj, bluaj, kaj verdaj koloroj,
kuh iom da oro sur ili diverse tre strangf orme, sed
farita bonguste; kaĵ ĉar la sama speco de argilo
estis uzita por kunigi la platojn, oni ne povas vidi,
kie ili kuniĝas. La plankoj de ĉiuj ĉambroj estas
samaĵoĵ, kiel ankaŭ la tegmento, sed tiu-ĉi estas
tute nigra por deteni la varmegon de la sunradioj.
Se mi havus pli multe da tempo, mi estus ĝojinta
vidante plu pri tiu-ĉi stranga lokb, ĉar estas fiŝ-
lagetoj, aleoj kaj kortoj, ĉiuj faritaj simile.

Tiu stranga vidaĵo min detenis du horojn de
miaj kunuloj; reveninte al ili, mi pagis punmonon al
nia ĉefo, ĉar li kaj la ceteraj tiel longe atendis pro
mi; ja ni multe riskis, ne restinte kun la ceteraj.

Post du tagoj ni atingis la Grandan Muron, kiu
estis konstruita kiel fortikaĵo por gardi la landon

142 R0BIN80N0 KRUSO.

kontrŭŭ la sovaĝularoj, libere vagantaj tra la eben-
aĵoj okcidente. Ĝi sin etendas la tutan longecon
de la lando, kaĵ tumas, kaĵ tordas, kaĵ estas tiel
alta, ke estas supozita, ke malamikoj fin ne povus
suprenrampi; se tiel, nenia muro ilin povus halti.

Nia ĉef permesis, ke kelkaj el ni iru por ĉasi,
kiel ili ĝin nomas, sed kio estas tie por ĉasi krom
ŝafoj! Sedestante sovaĝaj kaj rapidaj, ili neestas
malbona ĉasaĵo, kiel baldaŭ montriĝis; ili iras arege.

Dum tiu-ĉi ĉaso ni renkontis kelkajn sovaĝul-
arojn, pri kiuj mi jam parolis. Bandoj da ili vagas
de loko al loko, por rabi kaj mortigi ĉiujn, kiujn ili
renkontas. Ili ne konas lertmilitadon, nek strategion,
iliaj armiloj estas nebonaj; iliaj ĉevaloj nur malbonaj,
malgrasaj bestoj; tute ne taŭgaj por tedlaboro.

Tuj kiam tiuj viroj nin ekvidis, ili komblovas
kelke da notoj, kies sono estis tute nova al mi. Ni
pensis, ke ili alvokis siajn anojn al si, kaj, tiel estas;
ĉar, baldaŭ, laŭa bando venis por kuniĝi kun ili,
kaj laŭ mia opinio ĉiuj estis malproksimaj mejle,

Tuj kiam unu el la Skotoj, kiuj estas kun ni,
aŭdis la kornblovegon, li diriŝ, ke ne perdu tempon
sed staru en vicon, kaj ilin ataku. Mi diris al li, ke
ni batalos la friponojn, se li nin komandus.

R0BIN80N0 KRU80. 143

Ne viciĝante, ili staris disamase, kaj rigardis nin
sovaĝe. Sed vidante, ke ni ne atakos, ili pafis sagojn,
kiuj kvankam boncelite, nin ne atingas. Ni haltis
por pafi, tiam alrajdis laŭeble por ataki ilin, glavon
enmane, komanditaĵ de la kuraĝa Skoto.

Tuj kiam ni atingis ilin, ili kuregis dekstren kaj
maldekstren, sed tri el ili, ĉiu havante glavegon,
sin defendis kaj laŭeble penis revoki la ceterajn.
Nia Skoto rajdadis proksimen al ili, kaj pafiltenile
deĵetis unu de lia ĉevalo. mortpafis alian, kaj la
tria forkuris. Tiel finiĝis la batalo. ĉio kion ni
perdis, estis la ŝafĉasaĵo; neniu estis vundita.

Tiamaniere ni iris de loko al loko; fine vojaĝis
al la ĉefurbo de la nordaj maroj, ĝuste unu kaj
duonon jarojn de kiam ni lasis ĉingon.

Fine mi enŝipiĝis por mia hejmlando, kiun mi
lasis antaŭ dek jaroj, naŭ monatoj'kaj tritagoj.

Kaj nun mi finos tiun-ĉi historion pri mia vivo.
Havante la aĝon de tri dudekojn da jaroj, mi sentas,
ke alvenas la tago, pri kiu mi preĝas, mi eniros en
la maron de paco kaj amo, kiu ne havas ondojn
aŭ bordojn escepte tiujn de feliĉeco senfina,

LA FINO.

His

JUL 2 - 193*

JUL 2 - 1dS4

Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Robinsono Kruso; lia vivo kaj strangaj, mirindegaj aventuroj"

See other formats